Kỷ niệm 46 năm ngày giải phóng tỉnh Bình Định (31.3.1975 - 31.3.2021)
Những kỷ vật “kể chuyện” thời chiến Máy chiếu phim phục vụ kháng chiến
Máy chiếu phim phục vụ kháng chiến
Máy chiếu phim 16 mm được sử dụng để phục vụ chiến sĩ và nhân dân trong vùng giải phóng ở căn cứ Cát Sơn (huyện Phù Cát) từ năm 1968 - 1975. Máy chiếu phim này do Cộng hòa Tiệp Khắc viện trợ cho Việt Nam và được Đội điện ảnh thuộc Ban Tuyên huấn tỉnh Bình Định lúc bấy giờ quản lý, sử dụng.
Máy chiếu phim 16 mm trong kháng chiến chống Mỹ.
Trong kháng chiến chống Mỹ, máy chiếu phim được sử dụng tại hang đá Kiên cường, dành cho các cuộc họp lớn của Tỉnh ủy và Ban Tuyên giáo tỉnh. Ngoài ra, máy còn được vận chuyển để phục vụ tại một số địa điểm quan trọng khác như: Vùng hậu cứ K2, K4 trại thương binh, điều dưỡng của ta đang ở; trại tù binh K18; phục vụ công tác tuyên truyền cho chiến dịch Xuân Hè 1972. Sau Hiệp định Paris 1973, máy còn được vận chuyển phục vụ tại một số địa bàn như Vân Canh, An Lão.
Nội dung trình chiếu chủ yếu là phim tư liệu về tình hình chiến sự trên các chiến trường, phim về đề tài chiến tranh cách mạng… thông qua đó cổ vũ tinh thần chiến đấu của cán bộ chiến sĩ và quần chúng nhân dân tỉnh nhà.
Theo tổng kết của Ban Tuyên huấn tỉnh trong kháng chiến chống Mỹ, từ năm 1968 - 1975, chiếc máy chiếu này hoạt động được khoảng 675 buổi chiếu, phục vụ cho hàng triệu lượt người xem, bao gồm cả cán bộ, bộ đội và nhân dân.
Điều khá đặc biệt, sau ngày giải phóng miền Nam thống nhất đất nước 30.4.1975, chiếc máy chiếu phim này vẫn tiếp tục được sử dụng để phục vụ chiếu bóng lưu động đến khắp vùng miền trong tỉnh cho đến ngày giao lại cho Bảo tàng tỉnh lưu giữ, trưng bày và phát huy giá trị của một kỷ vật kháng chiến.
Bản đá in li-tô “Sơ đồ chiến thắng Bình Định”
Tháng 1.1975, thực hiện nhiệm vụ do Quân ủy Khu V giao, Tỉnh ủy Bình Định triển khai chiến dịch Xuân Hè 1975, mở chiến dịch tổng hợp, tranh thủ thời cơ tiến công, nổi dậy, thành lập chính quyền cách mạng. Tỉnh ủy tiền phương chỉ đạo Ban Tuyên huấn Bình Định, do ông Trương Thanh Bình (Trương Công Nghị), Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy làm Trưởng ban, huy động toàn lực lượng tiến hành mọi mặt. Trong đó, hết sức khẩn trương in, phát tán truyền đơn các loại. Bản đá in li-tô “Sơ đồ chiến thắng Bình Định” được ra đời trong thời gian này.
Bản đá in li-tô chất liệu đá, dài 60 cm, rộng 40 cm, trên bản đá là những hàng chữ và hình ảnh viết ngược, vẽ ngược. Hàng chữ tiêu đề “SƠ ĐỒ CHIẾN THẮNG BÌNH ĐỊNH”; góc phải ghi: Thông tin Bình Định ngày 21.3.1975; phía dưới là khung viền, bên trong vẽ sơ đồ chiến thắng tỉnh Bình Định; bên góc nhỏ là bản chỉ dẫn biểu tượng của các trận tấn công, chốt điểm địch, vùng đã và chưa giải phóng…
Sơ đồ vẽ sẵn phải tuyệt mật, sau ngày giải phóng toàn tỉnh mới được in nhân bản, phát cho các cơ sở, cơ quan và nhân dân. Nội dung trong sơ đồ do Ban chỉ huy Tỉnh đội cung cấp; nhà in được đặt tại khu căn cứ Núi Bà, do ông Mai Ái Trực phụ trách, với 2 người viết, vẽ bản in li-tô (viết chữ ngược trên bản đá cẩm thạch) là họa sĩ Nguyễn Anh Hộ và kỹ thuật viên Đoàn Ngọc Lý.
Việc viết, vẽ bản in li-tô rất công phu, phải viết chữ ngược trên giấy, sau đó viết chữ ngược trên mặt đá. Dụng cụ để in là một tấm đá cẩm thạch, được gửi qua một cơ sở bí mật ra tận Ðà Nẵng chọn mua. Trước khi viết chữ để in, phải dùng một miếng đá mịn, phẳng, mài cho tấm đá thật nhẵn mặt rồi phơi khô. Mực in li-tô nấu bằng dầu rái trong với khói đèn mịn, gửi xuống vùng địch mua. Hơn nửa tháng trời mới in được một số lượng lớn các thể loại tuyên truyền để phát, dán sau ngày giải phóng.
Báo “Qui Nhơn” trong kháng chiến chống Mỹ
Báo Qui Nhơn là cơ quan của Mặt trận dân tộc giải phóng TX Qui Nhơn, ra đời trong bối cảnh chiến dịch Xuân - Hè 1972 đang thắng lợi to lớn trên khắp các chiến trường miền Nam và trong tỉnh, làm nhiệm vụ cổ động các tầng lớp nhân dân đẩy mạnh đấu tranh, đòi Mỹ - Nguỵ ký kết Hiệp định Paris, lập lại hòa bình trên toàn lãnh thổ Việt Nam. Nhiệm vụ ra tờ báo được giao cho ông Mai Ái Trực - trực tiếp phụ trách cơ quan Ban Tuyên huấn Thị ủy; cùng tham gia hỗ trợ đắc lực ra số báo đầu tiên còn có ông Phạm Việt Long, Cao Duy Thảo.
Tờ báo “Qui Nhơn” trong kháng chiến chống Mỹ.
Để in báo, Ban Tuyên huấn tỉnh cử ông Phạm Đình Khiết và Nguyễn Hương đem máy in cùng vật dụng kèm theo xuống cơ quan Ban Tuyên huấn Thị ủy để thực hiện in báo bằng kỹ thuật in ty-pô (sắp chữ, in bằng máy). Ông Nguyễn Hương hy sinh; ông Văn Trọng Hùng, công tác tại Đội Vũ trang tuyên truyền được điều bổ sung vào bộ phận in ấn.
Cuối tháng 6.1972, số báo đầu tiên được phát hành khoảng 100 tờ, in khổ nhỏ, 4 trang. Báo được chuyển cho các đội vũ trang tuyên tuyền, cơ sở hoạt động bí mật, nửa bí mật đưa vào vùng địch chiếm trong thị xã để tuyên truyền.
Báo phát hành theo yêu cầu tuyên truyền gắn với từng sự kiện quan trọng, với nhiều tin tức, mẩu chuyện và các chuyên mục: Xã luận, Ý kiến người thành thị, Hộp thư tòa soạn. Báo in một màu, số đặc biệt in hai màu.
Sau số đầu tiên, ông Phạm Việt Long, Cao Duy Thảo chuyển công tác; ông Mai Ái Trực phụ trách tòa soạn, biên tập, phóng viên với các bút danh: Trung Định, Người Thành Thị, Qui Nhơn... Tháng 8.1973, ông Trực được điều động về lại Ban Tuyên huấn Tỉnh ủy, tờ báo cũng ngưng phát hành. Hiện, Bảo tàng tỉnh lưu giữ tờ báo Qui Nhơn số 2 (27.10.1972) và số đặc biệt dịp Xuân Quý Sửu 1973.
NGUYỄN VIẾT TUẤN - HỒ THÙY TRANG