Ấu gai một thuở

Từ quê bạn bất ngờ gửi vào một rổ ấu gai đen trùi trũi. Ngoài gói hàng ghi mấy chữ “Còn nhớ không?”. Nhận được quà, tôi cười nhắn tin: “Hỏi lạ, chứ làm sao mà quên!”. Vậy là cả một trời tuổi thơ lại ùa về.

Làng tôi ngày ấy trồng nhiều củ ấu ở các ao, đầm, những nơi trũng, nhiều nước. Cây ấu được trồng dưới bùn nhưng vươn nổi trên mặt nước. Củ lúc đầu còn non thì bám ở thân trên nhưng khi già sẽ rụng xuống bùn. Bọn trẻ chúng tôi hay cãi  nhau, tranh luận nên gọi củ ấu hay quả ấu. Đứa thì cho rằng nó là quả bởi cây ấu có ra hoa, từ hoa đó mới tạo thành quả ấu. Đứa thì nói chúng ta thu hoạch được củ ấu ở dưới bùn đất. Chỉ có củ mới chui dưới đất thôi. Nói chung gọi củ hay quả đều có lý. Nhưng chẳng đứa nào chịu đứa nào. Đem chuyện hỏi người lớn, người già, họ trả lời thì quả hay củ cũng được, nhưng từ xưa lắm rồi, ông cha đã quen gọi là củ. Bây giờ cũng chỉ gọi là củ thôi. Thế là bọn gọi củ reo hò, bọn gọi quả tiu nghỉu trong nỗi ấm ức.

Củ ấu khi già màu nâu đen, có nhiều hình thù nhưng tôi thích nhất là củ ấu gai hay còn được gọi là củ ấu sừng trâu. Nhìn hình thù nó ngộ nghĩnh không khác gì đầu một con trâu bị thu nhỏ lại với hai cái sừng cong nhọn. Củ ấu có vỏ ngoài cứng, nhưng bên trong ruột là tinh bột. Có thể ăn sống hoặc nấu chín. Khi ăn sống nó có vị ngọt ngọt, mát mát. Còn khi đã luộc chín, củ ấu rất bở, có vị bùi bùi.

Mùa ấu chín, tôi cùng bạn hay bì bõm như những chú vịt con đầm mình xuống ruộng ấu mà mò ấu cho người lớn mang ra chợ bán. Mò hết ruộng nhà mình, lại hò nhau đi mò thuê cho các cô bác khác. Chúng tôi mò ấu thi với nhau xem đứa nào giỏi hơn. Mỗi khi đi chăn trâu, câu cá bọn trẻ chúng tôi lại hay lân la tới các ruộng ấu, mò ít củ ấu để ăn. Thực ra hồi đó, ăn thì ít mà nghịch thì nhiều. Chán ăn sống, có khi bọn tôi cử nhau mang theo chiếc xoong nhỏ để luộc. Chúng tôi dong trâu lên bờ đê, cứ thả ra đó cho chúng nhởn nhơ gặm cỏ. Cả bọn chia nhau, vài đứa đào bếp, đứa đi kiếm lá, kiếm củi, đứa rửa ấu. Sau một hồi hì hụi, một cái bếp mi-ni trên bờ đê đã cháy lên, nồi ấu gai nóng dần rồi sôi lên sùng sục. Chẳng mấy chốc mà mùi thơm của củ ấu chín đã tỏa ra hấp dẫn mời gọi. Mùi vị dân dã nơi đồng quê ướp thơm cả một miền tuổi thơ của chúng tôi ngày ấy.

Lâu lắm rồi tôi không được nếm vị ngọt bùi của củ ấu luộc. Nhìn bức hình bạn gửi cứ nhớ hoài tuổi thơ một thuở. Chuyện rôm rả như của những đứa trẻ bao năm về trước mặc dù giờ đây đứa nào cũng ngấp nghé tứ tuần. Tự nhiên thấy thương ấu gai một thuở.  

LÊ CÔNG PHƯỢNG