Mẹ và tháng Chạp
● Tạp bút của NGUYỄN VĂN CHIẾN
Đêm qua, đỉnh điểm trời trở rét đậm làm giấc ngủ của tôi không được trọn vẹn. Cố gắng mặc thêm áo len, chân đi thêm tất nhưng vẫn không thể nào ấm nổi. Thao thức tôi đành làm bạn với bóng đêm. Gần đến tháng Chạp rồi, tôi nhớ dáng mẹ tôi gầy buốt lòng, rưng rưng. Mùa tháng Chạp là mùa vất vả nhất trong năm của các bà mẹ.
Ký ức. Tranh của họa sĩ TRẦN NGUYÊN
Ở quê tầm này lạnh lắm! Trong buốt giá mùa đông, mẹ vẫn dậy thật sớm, khi gà trong chuồng chưa kịp gáy. Mẹ thắp đèn, nhóm bếp lửa rồi lục tục với những món hàng của mình. Những đống rau, củ đang cần bàn tay mẹ sắp xếp cho vào thúng mủng, gọn gàng mang ra chợ bán. Không chỉ riêng mẹ mà những người phụ nữ trong làng cứ hễ đến tháng Chạp lại cố gắng kiếm thêm một “nghề” gì đó ngoài nghề làm ruộng thường ngày để kiếm đồng ra đồng vào. Tiện rau vườn nhà mươn mướt, đầy ắp mẹ thu hoạch rồi tự bầy biện, gói, bó gánh ra góc chợ quê ngồi bán.
Chợ quê ít người, nề nếp và quy củ đâu vào đấy, người làng họp chợ từ rất sớm. Cứ tầm bốn giờ sáng đã thấy mọi người đã đông, lao xao kẻ mua người bán. Mẹ tôi ngồi lặng lẽ ở một góc chợ dành cho những người bán rau, củ, co ro trong manh áo ấm cũ sờn. Nhiều hôm trời lạnh quá, để tìm thêm chút ấm mẹ khoác luôn chiếc áo mưa cũ bên ngoài.
Đi chợ quê mùa tháng Chạp, nhìn mẹ, nhìn các dì mới thấy thương làm sao cuộc sống nông dân ở quê vất vả, họ đều một nắng hai sương, thức khuya dậy sớm kiếm từng đồng bạc lẻ, vun vén cho cuộc sống của gia đình. Với mẹ, với các dì suy nghĩ trong dăm ba ngày Tết, dẫu ít dẫu nhiều con cái trong nhà cũng phải có manh áo mới, có đôi dép tinh tươm, cho nên dù vất vả một chút cũng cố gắng để cho cái Tết cho con cái được vẹn tròn, ấm no.
Mẹ tôi mùa tháng Chạp! Những hôm không ra chợ mẹ lại đội nón ra đồng. Cánh đồng tháng Chạp của mẹ xanh mơn mởn không biết bao nhiêu thứ rau. Rau cải, xà lách, bầu bí, rau cúc, dưa leo… Lối ra đồng của mẹ ướt thẫm bàn chân lạnh buốt, giá sương. Đôi vai gầy rung lên từng đợt vì gió lạnh, những hạt mồ hôi thi nhau túa ra thấm vào manh áo nâu vừa nóng hổi lại lạnh cóng ngay tức thì. Mẹ tỉ mẩn chăm từng gốc cây, cắt tỉa từng chiếc lá vàng, vun xới, tưới nước đều đặn. Trong ký ức của những chiều tháng Chạp của tôi luôn có bóng mẹ gánh nước dưới bến thấp thoáng bóng xiêu gầy đổ dài trong ánh hoàng hôn lênh khênh cực nhọc. Chao ôi, cái khoảnh khắc ấy, sẽ mãi là khoảnh khắc luyến nhớ trong cuộc đời của tôi, mãi mãi tôi không thể quên được.
Mẹ tôi mùa tháng Chạp! Mắt mẹ thâm quầng sâu vì lúc nào cũng thiếu ngủ. Tay mẹ không ngơi nghỉ vì sợ thời gian không đủ. Tôi có cảm tưởng với mẹ một ngày hai mươi bốn giờ đồng hồ là không đủ và, chỉ mỗi tháng Chạp vẫn không đủ để mẹ quán xuyến việc nhà, việc chợ, việc Tết sắp đến gần. Mẹ quần quật suốt cả ngày, lo gần lo xa. Mẹ lo Tết nhất đàn con không đủ bánh thơm, mứt ngọt để ăn nên cứ cặm cụi mỗi tối ở trong gian bếp hết nạo dừa, gọt gừng để sên từng mẻ cho vào túi ny lông cất sẵn. Mẹ chuẩn bị củi gộc khô cho cha nấu bánh chưng, chăm chút từng bụi cúc, gốc vạn thọ trước nhà để Tết có rặng hoa tươi thắm thật đẹp.
Tháng Chạp năm nay mẹ tôi tròn sáu mươi lăm tuổi. Nếu ở phố chắc mẹ đã nghỉ hưu từ lâu, vui vầy con cháu nhưng ở quê mẹ tôi vẫn bận rộn. Là bởi tính mẹ không bao giờ muốn phiền hà tới con, cháu. Mẹ vẫn còng lưng mỗi sớm mai chăm vườn rau, nuôi dăm ba con gà, con lợn chờ đàn con đi xa trở về nấu cho chúng những bữa ăn ngọt lành. Những mùa tháng Chạp cực nhọc đã lùi thật xa, giờ mẹ lụi cụi bận rộn vì tính mẹ thế, yêu thương và không muốn hưởng nhàn. Mỗi bận tháng Chạp tôi chỉ biết gọi điện về cho mẹ, tỉ tê dăm ba câu chuyện để mẹ bớt tủi hờn, nhớ nhung đàn con đi xa. Trong giấc mơ những đêm tháng Chạp tôi thấy bóng dáng mẹ dịu hiền bên mái nhà xưa và chị em tôi quây quần bên mẹ.