Xây dựng mô hình chuỗi liên kết sản xuất: Ðịa phương chưa “mặn mà”, vì sao ?
Sản xuất nhỏ lẻ, manh mún, thiếu DN bao tiêu sản phẩm… là những khó khăn đặt ra trong xây dựng mô hình chuỗi liên kết sản xuất nông nghiệp tại tỉnh ta hiện nay. Do vậy, nguồn vốn hỗ trợ phát triển sản xuất thuộc Chương trình xây dựng nông thôn mới năm 2018 có nguy cơ bị điều chuyển.
Sản xuất rau an toàn theo tiêu chuẩn VietGAP tại HTXNN Phước Hiệp (Tuy Phước). Ảnh: NGUYỄN HÂN
Còn lúng túng
Theo Văn phòng Điều phối xây dựng nông thôn mới (XDNTM - thuộc Sở NN&PTNT), để được thụ hưởng nguồn vốn hỗ trợ phát triển sản xuất thuộc Chương trình XDNTM, các xã phải xây dựng dự án phát triển sản xuất theo hướng liên kết chuỗi. Tức là, nông dân, tổ hợp tác, HTX, DN phải liên kết từ khâu cung ứng giống, chuyển giao kỹ thuật sản xuất đến tiêu thụ sản phẩm. Tuy nhiên, đa số các xã XDNTM trên địa bàn tỉnh đến nay vẫn chưa thực hiện được mô hình sản xuất kiểu này.
Theo Bộ NN&PTNT, xây dựng chuỗi giá trị hàng hóa có ý nghĩa to lớn trong sản xuất nông nghiệp, nhất là trong bối cảnh nước ta đang hội nhập quốc tế sâu rộng. Sản xuất theo chuỗi không những làm tăng năng suất, chất lượng hàng hóa nhằm phục vụ nhu cầu tiêu dùng nội địa mà còn hướng tới xuất khẩu. Do đó, để sản xuất mang tính bền vững gắn với đầu ra nông sản, cần phải thực hiện liên kết giữa các nông hộ, tổ hợp tác, HTX, các DN.
Ông Nguyễn Xuân Minh, cán bộ phụ trách phát triển sản xuất thuộc Văn phòng Điều phối XDNTM, cho biết: Năm 2018, tỉnh phê duyệt nguồn kinh phí gần 38 tỉ đồng từ nguồn vốn sự nghiệp XDNTM để hỗ trợ phát triển sản xuất theo liên kết chuỗi gắn với dịch vụ đầu ra, nhằm nâng cao thu nhập cho người dân. Theo định mức được phân bổ, các xã thuộc huyện miền núi được hỗ trợ 253 triệu đồng/xã; với xã đồng bằng, mức hỗ trợ từ 64 - 81 triệu đồng/xã. Tuy nhiên, đến thời điểm này, hầu hết các xã vẫn chưa đăng ký thực hiện dù biết liên kết chuỗi sẽ mang lại hiệu quả kinh tế cao hơn.
Để thực hiện các mô hình sản xuất liên kết chuỗi, sau khi xã xây dựng và thuyết minh dự án, từng huyện phải thành lập hội đồng thẩm định, phân tích hiệu quả chuỗi giá trị, đánh giá và phê duyệt thuyết minh dự án, tổ chức ký hợp đồng thực hiện... “Tuy vậy, do đây là năm đầu tiên thực hiện việc xây dựng dự án phát triển sản xuất theo mô hình liên kết chuỗi theo Quyết định 4781 ngày 21.11.2017 của Bộ NN&PTNT, nên các địa phương gặp nhiều lúng túng. Bên cạnh đó, bà con nông dân còn tập quán sản xuất nhỏ lẻ, manh mún, thiếu tính liên doanh, liên kết, thiếu DN bao tiêu sản phẩm, nên rất khó thực hiện”, ông Minh cho hay.
Ông Lê Văn Đẩu, Chủ tịch UBND huyện Vĩnh Thạnh, cho rằng, mức hỗ trợ 253 triệu đồng cho mỗi dự án sản xuất theo chuỗi giá trị ở các xã miền núi là khá thấp, không đủ để thực hiện dự án. Mặt khác, đặc thù các xã miền núi có phần đông là đồng bào dân tộc thiểu số, diện tích đất sản xuất ít, manh mún, thiếu DN đầu tàu đứng ra ký hợp đồng bao tiêu sản phẩm, nên rất khó thực hiện mô hình liên kết chuỗi.
Sẽ điều chuyển vốn
Về vấn đề này, ông Phan Thành Giản, Phó chánh Văn phòng Điều phối XDNTM nhìn nhận nguyên nhân là các địa phương chưa thật sự quyết liệt trong chỉ đạo thực hiện. Chính quyền cấp xã còn hạn chế trong việc tiếp cận thị trường, lựa chọn các mô hình sản xuất và thu hút DN tham gia, nên cần sự định hướng, hỗ trợ thông tin của huyện. “Việc xây dựng các dự án phát triển sản xuất theo chuỗi liên kết không mới, chỉ cần địa phương chủ động là được, nhất là cấp huyện phải chủ trì tham mưu tổ chức xây dựng danh mục dự án, làm đầu mối và thông báo kế hoạch đến UBND các xã”, ông Giản nói.
Trước thực trạng hầu hết các địa phương đều không xây dựng được dự án phát triển sản xuất theo mô hình liên kết chuỗi, Văn phòng Điều phối XDNTM tham mưu Sở NN&PTNT kiến nghị UBND tỉnh xem xét, điều chuyển vốn hỗ trợ phát triển sản xuất trong năm nay. Theo ngành chức năng, nếu bị cắt vốn hỗ trợ phát triển sản xuất thì nhiều xã trong diện về đích NTM năm 2018 sẽ bị ảnh hưởng đến tiêu chí thu nhập.
N. QUÝ
Bộ NN&PTNT KHẲNG ĐỊNH: xây dựng chuỗi giá trị hàng hóa có ý nghĩa to lớn trong sản xuất nông nghiệp, nhất là trong bối cảnh nước ta đang hội nhập quốc tế sâu rộng. Thế nhưng, xin đặt câu hỏi với những người làm chính sách này của Bộ rằng: nếu đặt trường hợp ông là chủ tịch UBND một xã đồng bằng, với mức hỗ trợ 64 triệu đồng/xã thì ông làm được việc gì ? Để thuận tiện cho mọi người hiểu thêm về tính thiếu khả thi của chính sách này, tôi xin trích những hạng mục trong việc xây dựng chuỗi giá trị hàng hóa mà Bộ NN-PTNT hỗ trợ 64 triệu đồng/xã như sau: Theo Quyết định 4781 ngày 21.11.2017 của Bộ NN&PTNT, các địa phương căn cứ vào thực trạng sản xuất, chế biến và kinh doanh, định hướng phát triển sản phẩm và nguồn lực của địa phương mình để quyết định lựa chọn nội dung hỗ trợ phù hợp, bao gồm các hạng mục như sau: a) Đối với dự án xây dựng liên kết theo chuỗi giá trị mới: - Tư vấn xây dựng liên kết, bao gồm: chi phí khảo sát đánh giá chuỗi giá trị, tư vấn xây dựng phương án, kế hoạch sản xuất - kinh doanh, xây dựng quy trình kỹ thuật (sản xuất, chế biến, bảo quản), đánh giá thị trường, lập phương án và hỗ trợ phát triển thị trường; - Tiền thuê đất để tích tụ ruộng đất, lãi suất vay ngân hàng; - Đầu tư điện nước, nhà xưởng, máy móc, thiết bị sơ chế, chế biến, đóng gói và bảo quản sản phẩm, hệ thống xử lý chất thải; - Đầu tư về giống, vật tư, bao bì, nhãn mác sản phẩm; - Tập huấn kỹ thuật sản xuất, nâng cao nghiệp vụ quản lý, quản trị chuỗi giá trị, năng lực quản lý hợp đồng và phát triển thị trường...; - Áp dụng quy trình kỹ thuật và quản lý chất lượng đồng bộ (bao gồm các quy trình thực hành sản xuất nông nghiệp tốt và các chứng nhận chất lượng sản phẩm đảm bảo an toàn thực phẩm); - Xây dựng, đăng ký thương hiệu, chỉ dẫn địa lý cho sản phẩm; - Xúc tiến thương mại, quảng bá và mở rộng thị trường. Vậy, xin hỏi: với 64 triệu đồng đến 81 triệu đồng hỗ trợ thì các xã XD NTM làm được gì cho hiệu quả?