Sáng mồng 3 tháng Chín (1945). Một ngày sau khi lễ ra mắt, các vị Bộ trưởng trong Chính phủ lâm thời đến dự phiên họp.

Đúng giờ làm việc, Hồ Chủ tịch từ căn phòng bên đi ra với đôi giày màu chàm của đồng bào Nùng khâu tặng Bác đem từ chiến khu về. "Bác chào các cụ, chào các chú". Lời chào của Bác đã mở đầu một không khí thân mật cho phiên họp. Bác nhanh nhẹn đi đến bên bàn làm việc, giơ rộng hai tay mời các đại biểu cùng ngồi.

Cuộc họp không có diễn văn khai mạc, Bác lấy trong túi ra một mảnh giấy nhỏ ghi những ý kiến đã chuẩn bị. Bác đi ngay vào nội dung cuộc họp.

- Thưa các cụ, các chú!

Sau 80 năm bị áp bức, bị bóc lột, và dưới chính sách ngu dân của thực dân Pháp, các bạn và tôi, chúng ta đều chưa quen với kỹ thuật hành chính. Nhưng những điều đó không làm cho chúng ta lo ngại, chúng ta vừa làm vừa học, chắc rằng chúng ta sẽ phạm khuyết điểm, nhưng chúng ta sẽ sửa chữa, chúng ta có can đảm sửa chữa khuyết điểm. Với lòng yêu nước, yêu nhân dân sâu sắc, tôi chắc chúng ta sẽ thành công.

Hiện nay những vấn đề gì là vấn đề cấp bách hơn cả. Theo ý tôi có 6 vấn đề:

Một là phát động phong trào tăng gia sản xuất để chống nạn đói. Trong khi chờ đợi thu hoạch ngô khoai khoảng 3-4 tháng, ta sẽ mở một cuộc lạc quyên. 10 ngày một lần, tất cả đồng bào nhịn ăn một bữa, gạo tiết kiệm được sẽ góp lại cho người nghèo.

Thứ hai là mở một phong trào chống nạn mù chữ.

Thứ ba là tổ chức càng sớm càng hay, cuộc Tổng tuyển cử với chế độ phổ thông đầu phiếu, thực hiện quyền tự do, dân chủ cho nhân dân.

Thứ tư là một phong trào giáo dục cần, kiệm, liêm, chính để bài trừ những thói hư, tật xấu do chế độ thực dân để lại.

Thứ năm là bỏ ngay 3 thứ thuế: thuế thân, thuế chợ, thuế đò. Tuyệt đối cấm hút thuốc phiện.

Thứ sáu là ra tuyên bố tự do tín ngưỡng và lương giáo đoàn kết.

Tất cả mọi vấn đề được Bác nêu trong vòng nửa tiếng. Những khó khăn chồng chất, phức tạp của chế độ thực dân để lại suốt 80 năm, những vấn đề sinh tử cấp bách của dân tộc được Bác nêu lên một cách ngắn gọn, rõ ràng, cùng với những phương hướng, đôi lúc cả những biện pháp để giải quyết. Những đồng chí đã có dịp gần Bác, thấy đây là nếp làm việc quen thuộc của Bác.

Các bộ trưởng thảo luận những vấn đề Bác đã nêu lên và đều vui vẻ tán thành. Phiên họp kết thúc trong buổi sáng. Không khí giản dị, tự nhiên, thân mật của buổi họp đã rất mới lạ và gây một ấn tượng sâu sắc với một số người lần đầu làm việc với Bác.

Ít ngày sau Bác viết thư gởi đồng bào cả nước: "Từ tháng Giêng đến tháng Bảy năm nay, ở Bắc Bộ ta đã có hai triệu người chết đói. Kế đó lại bị nước lũ, nạn đói càng tăng thêm, nhân dân càng khốn khổ. Lúc chúng ta nâng bát cơm mà ăn, nghĩ đến người đói khổ, chúng ta không khỏi động lòng. Vậy tôi đề nghị với đồng bào cả nước và tôi xin thực hành trước: Cứ 10 ngày nhịn ăn một bữa, mỗi tháng nhịn ăn ba bữa, đem gạo đó (mỗi bữa một lon) để cứu dân nghèo". Như lời kêu gọi của Bác, Bác gương mẫu làm trước. Một tháng ba lần đến bữa không ăn, Bác tới lấy phần gạo của mình, tự tay đổ vào hòm gạo chống đói.

Đầu tháng Chín, Chính phủ ra sắc lệnh, hạn trong một năm tất cả mọi người Việt Nam đều phải biết chữ quốc ngữ. Bác viết lời kêu gọi chống nạn thất học: "Những người chưa biết chữ, gắng mà học cho biết, vợ chưa biết thì chồng bảo, em chưa biết thì anh bảo, cha mẹ không biết thì con bảo… phụ nữ lại càng phải học".

Cùng tháng Chín, nhiều sắc lệnh, nghị định của Chính phủ được ban hành: Tổng tuyển cử; thành lập quỹ độc lập; chỉ trong một tuần đồng bào cả nước đã góp hơn hai mươi triệu đồng và 370kg vàng.

Bác rất quan tâm bộ máy chính quyền từ tỉnh đến làng. Bác chỉ ra một số khuyết điểm và cuối cùng, Bác nói: "Vì lợi ích của dân, lợi ích của nước mà tôi phải nói: Chúng ta phải ghi sâu những chữ công bình, chính trực vào lòng".

Bác viết bài tự phê bình và phê bình cho đăng trên các báo, Bác nêu những việc làm được và chưa được, Bác chỉ những khuyết điểm đó do thời gian còn ngắn hoặc vì lẽ này lẽ khác. Cuối cùng Bác kết luận: "Nhưng không! Tôi phải nói thật. Những sự thành công là nhờ đồng bào cố gắng. Những khuyết điểm kể trên là lỗi tại chúng tôi".

ĐINH BÁ LỘC

(Theo "Những năm tháng không thể nào quên")