Ở huyện Tây Sơn có nhiều dòng họ khuyến học xuất hiện khá sớm. Tại Đại hội Khuyến học huyện lần thứ nhất ngày 13-6-2003, các đại biểu đã chú ý theo dõi báo cáo rất khiêm tốn của dòng họ Quách, nhiều người bày tỏ thái độ cảm phục.

Vào mùa xuân 1995, con cháu họ Quách tổ chức kỷ niệm 300 năm sinh của Thủy tổ, Hội đồng gia tộc đã quyết định thực hiện hai việc chủ yếu: thờ phụng ông bà và chăm lo việc học hành cho con cháu. Ban Khuyến học của Tịnh Nương Đường được thành lập. Trưởng ban là thành viên của Hội đồng gia tộc. Ban gồm 3 người, đều là giáo viên đang dạy học hoặc đã nghỉ hưu; mỗi người được phân công phụ trách một trong ba khu vực: Tây Sơn, Quy Nhơn và thành phố Hồ Chí Minh. Ban Khuyến học của Tịnh Nương Đường có nhiệm vụ theo dõi việc học tập của các cháu từ tiểu học, trung học đến đại học; đề nghị Hội đồng gia tộc khen thưởng những cháu có thành tích xuất sắc; tổng hợp lưu danh con cháu họ Quách có trình độ học vấn cao đẳng, đại học và trên đại học từ thế hệ thứ chín trở xuống; ghi rõ tên họ, năm sinh, ngành học, thời gian tốt nghiệp; tổ chức lễ phát thưởng hàng năm cho con cháu học giỏi vào tối mồng 9 tháng giêng âm lịch; tiếp đó vào sáng mồng 10 sắp đặt nghi lễ cho con cháu tốt nghiệp đại học bái tổ, trong lễ Tế hiệp tại từ đường.

Việc khen thưởng được Hội đồng gia tộc quy định, dành cho các cháu nội đang theo học từ lớp 1 đến lớp 12 phổ thông, trong năm học vừa qua đã được nhà trường xếp loại học sinh tiên tiến và học sinh giỏi và phần thưởng đặc biệt dành cho các cháu thi đậu đại học, cao đẳng, đạt học sinh giỏi cấp huyện, cấp tỉnh và cấp quốc gia. Giấy khen do tộc trưởng ký tên kèm theo hiện vật.

Sau hai năm thực hiện khen thưởng con cháu học giỏi đã có tác động dấy lên phong trào thi đua học tập sôi nổi trong gia tộc. Số lượng học sinh được thưởng năm sau cao hơn năm trước; cha mẹ các cháu phấn khởi tự hào về thành tích học tập của con mình, đã tự nguyện đóng góp vào Quỹ Khuyến học gia tộc ngày càng nhiều.

Mùa xuân năm 2000, nhân dịp Lễ hội kỷ niệm 305 năm sinh của Thủy Tổ Khảo, Hội đồng gia tộc đã quyết định mở rộng diện khen thưởng đến các cháu ngoại họ Quách. Với diện học sinh đặc biệt được nhận phần thưởng tăng thêm 50.000 đồng cho học sinh giỏi cấp huyện; 100.000 đồng cho học sinh giỏi cấp tỉnh và học sinh thi đậu đại học, cao đẳng; 200.000 đồng cho học sinh trong đội tuyển học sinh giỏi của tỉnh đi thi quốc gia; 500.000 đồng cho học sinh đạt giải quốc gia; 5.000.000 đồng cho học sinh trong đội tuyển đi thi quốc tế và 100.000.000 đồng cho học sinh đạt giải quốc tế.

Tổng số các cháu nội, ngoại thuộc bốn thế hệ gần nhất của Tịnh Nương Đường có 547 người thì 6 năm qua đã có 315 cháu họ Quách được khen thưởng số tiền là 5.508.000 đồng, trong đó có 1 cháu học giỏi cấp huyện, 1 cháu học giỏi cấp tỉnh. Đến năm 2002 họ Quách đã có 62 người tốt nghiệp cao đẳng, đại học và trên đại học. Trong đó có 1 thạc sĩ, 4 bác sĩ, 16 kỹ sư, 29 cử nhân, 8 cao đẳng và 4 y, dược sĩ.

Quỹ hoạt động của Tịnh Nương Đường do con cháu nội ngoại từ thế hệ thứ 10 đến thứ 11 tự nguyện đóng góp hàng năm vào tối mồng 8 tháng giêng. Họ Quách còn có Sổ vàng để con cháu ở xa về thăm, ghi tên ủng hộ cho Quỹ. Ai không về được thì gửi tiền cho tự tôn thừa tự. Hội đồng gia tộc có thủ quỹ và Ban kiểm soát giúp gia tộc quyết định chi tiêu cúng tế và khen thưởng một cách minh bạch.

Đó là những việc họ Quách thực hiện trong sáu năm qua. Nghị quyết của Ban chấp hành Trung ương Hội Khuyến học lần thứ 5 (khóa II) đã phát động cả nước xây dựng Dòng họ khuyến học, Gia đình hiếu học, con cháu họ Quách càng vững tin bước đi đúng hướng của mình.

. Nguyễn Trác

(Hội Khuyến học Bình Định)