* Những con số đáng lo ngại

Theo thống kê, chỉ trong 5 tháng đầu năm 2003, cả 14 tỉnh miền Trung - Tây Nguyên có 24.131 bệnh nhân sốt rét, đạt tỷ lệ 1,67 ca/1.000 dân. Nếu so với 5 tháng đầu năm 2002, số bệnh nhân mắc bệnh chỉ giảm 3,53%, trong đó các tỉnh miền Trung giảm 10,08% và Tây Nguyên tăng 3,55%. Bình Định có tỷ lệ bệnh nhân sốt rét giảm 20,28%, xếp thứ 5 trong số 9 tỉnh có tỉ lệ bệnh nhân sốt rét giảm. 5/14 tỉnh có tỷ lệ bệnh nhân sốt rét tăng là: TP Đà Nẵng (22,22%), Ninh Thuận (8,48%), Quảng Nam (20,28%), Đắc Lắc (17,73%) và Quảng Trị (8,48%). Tuy số lượng bệnh nhân sốt rét trong khu vực có giảm nhưng ký sinh trùng (KST) sốt rét lại gia tăng, tính chung toàn khu vực tăng 3,27%. Các tỉnh Quảng Nam, Gia Lai, Thừa Thiên Huế, Quảng Trị và TP Đà Nẵng đều có tỷ lệ KST sốt rét tăng. Tỷ lệ sốt rét ác tính toàn khu vực cũng tăng 2,63%. Đặc biệt số ca tử vong do sốt rét ở khu vực này cao nhất so với cả nước (15/23 ca của cả nước), trong đó Đắc Lắc có đến 7 ca tử vong. Tử vong tập trung chủ yếu ở tuyến bệnh viện tỉnh (66,67%) và đồng bào dân tộc ít người (86,67%).

* Thủ phạm chính là biến động dân cư

Tại các tỉnh Đắc Lắc và một số tỉnh Tây Nguyên, nguyên nhân chính làm cho sốt rét gia tăng được xác định là do có sự di biến động lớn của dân di cư tự do từ phía Bắc vào các vùng có nguy cơ nhiễm bệnh cao, lại không được sự quản lý của chính quyền trong giai đoạn đầu. Mặt khác, dân di cư tự do sống rải rác thành nhiều cụm trong rừng sâu, đường sá đi lại khó khăn nên hệ thống y tế rất khó tiếp cận để bảo vệ cho họ. Bên cạnh đó, do cà phê rớt giá từ nhiều năm nay, phần lớn người dân chuyển hướng làm ăn và ngủ rẫy dài ngày, làm tăng khả năng nhiễm bệnh sốt rét. Về mặt chủ quan, chất lượng điều trị của cán bộ y tế trong vùng này còn hạn chế, y tế xã mới chỉ cấp thuốc cho bệnh nhân thay vì theo dõi điều trị, y tế thôn bản chỉ mới hoạt động ở mức độ truyền thông phòng chống sốt rét.

Ở một số tỉnh miền Trung có tỷ lệ sốt rét gia tăng cũng có nguyên nhân do đồng bào dân tộc ít người ở các huyện miền núi ngủ rẫy dài ngày và dân vào rừng khai thác lâm sản. Ngoài ra việc phòng chống sốt rét chưa tốt của một số đơn vị thi công trên đường Hồ Chí Minh cũng góp phần làm gia tăng bệnh sốt rét.

* Những nỗ lực phòng, chống dịch

Dù số lượng bệnh nhân sốt rét không giảm là bao song điều đáng ghi nhận là nguy cơ xảy ra dịch đã được ngăn chặn kịp thời. Công tác giám sát dịch tễ vùng trọng điểm giữa Viện Sốt rét KST côn trùng và các tỉnh cùng công tác giao ban từ dưới lên được duy trì thường xuyên đã giúp sớm tìm ra biện pháp ngăn chặn kịp thời sốt rét gia tăng. Trong công tác chỉ đạo, mạng lưới chuyên khoa sốt rét các tuyến đã chú trọng nâng cao chất lượng kỹ thuật các biện pháp thực hiện trong chiến dịch đợt đầu và tích cực khống chế các vùng sốt rét có biến động tại địa phương; tuy nhiên công tác phát hiện điều trị sớm và quản lý bệnh nhân sốt rét tại cơ sở vẫn còn nhiều hạn chế.

* Đỉnh cao mùa truyền bệnh sốt rét

Những tháng cuối năm chính là đỉnh của cao mùa truyền bệnh sốt rét. Do vậy Viện Sốt rét KST côn trùng Quy Nhơn đã khuyến cáo các tỉnh cần tiếp tục nỗ lực phấn đấu thực hiện các biện pháp phòng chống sốt rét. Trước tình hình tử vong sốt rét trong khu vực quá cao, thực hiện công điện khẩn của Bộ Y tế, Viện đã cử đoàn xác minh, tìm hiểu nguyên nhân tử vong sốt rét và đề xuất các giải pháp khống chế tử vong tại 3 tỉnh Tây Nguyên và Khánh Hòa. Đối với các tỉnh có tử vong sốt rét cao cần chỉ đạo nâng cao chất lượng chẩn đoán và điều trị sốt rét tại các tuyến bệnh viện; tăng cường phát hiện sớm và điều trị kịp thời bệnh nhân sốt rét ở tuyến cơ sở; phát huy hiệu quả hoạt động của các điểm kính hiển vi nhằm hạn chế sốt rét ác tính và tử vong do sốt rét.

Mục tiêu phòng chống sốt rét năm 2003 là giảm mắc sốt rét 10% và giảm chết sốt rét 10% so với năm 2002. Tuy nhiên, hơn một nửa chặng đã trôi qua cho thấy muốn đạt được mục tiêu thật không dễ dàng!

. Quang Khanh