8 giờ 30 sáng ngày 11-11-2004, vụ khiếu kiện hành chính của 13 công dân tỉnh Bình Định kiện UBND huyện Sông Cầu (tỉnh Phú Yên) đã được đưa ra xét xử. Được biết phiên tòa đã bị hoãn lại gần 2 tháng do bên khởi kiện bệnh đột xuất phải nhập viện. Tại phiên tòa này, phóng viên các báo tác nghiệp tại tòa bị chủ tọa phiên tòa Hoàng Đình Thanh, Chánh án TAND huyện Sông Cầu "hạn chế tác nghiệp", không cho ghi âm, chụp ảnh, kể cả luật sư bảo vệ cho 13 nguyên đơn xin phép được ghi âm, ông chánh án Thanh vẫn không chấp nhận...

* Quan điểm xét xử rất khác thường...

Quang cảnh phiên tòa

Phía bị đơn bà Phan Thị Sinh - Trưởng phòng Tài nguyên và Môi trường, đại diện theo ủy quyền của Chủ tịch UBND huyện Sông Cầu. Phía nguyên đơn gồm 13 công dân Quy Nhơn do luật sư Trương Thị Cẩm Hòa - Đoàn Luật sư Bình Định nhận bào chữa. Tuy các trường hợp bị thu hồi đất tại khu dân cư mới xã Xuân Hải (huyện Sông Cầu) đều giống nhau, nhưng theo lịch trình của TAND huyện, bắt đầu từ ngày 11-11 trở đi sẽ chỉ đưa ra xét xử lần lượt từng trường hợp cụ thể. Nguyên cả buổi sáng 11-11 kéo dài đến quá 12 giờ 30 trưa, phiên tòa mới chỉ xét xử 1 trường hợp là bà Trần Thị Bạch Yến (TP Quy Nhơn). Tòa tuyên bác nội dung khởi kiện của bà Yến về yêu cầu hủy bỏ quyết định thu hồi đất của UBND huyện Sông Cầu; giữ nguyên các quyết định thu hồi đất của UBND huyện Sông Cầu. Luật sư Hòa khẳng định huyện có quyền thu hồi đất đã cấp sổ đỏ, nhưng huyện cũng phải bồi thường cho dân theo thỏa thuận, phù hợp với những quy định của luật pháp hiện hành.

Để "đập" lại ý kiến bào chữa của luật sư Hòa, trước khi đọc quyết định bản án, ông quan tòa này đã đưa ra một quan điểm rất lạ lùng đối với hệ thống pháp luật XHCN ở nước ta. Ông lập luận rằng: Mối quan hệ giữa UBND huyện Sông Cầu và UBND tỉnh Phú Yên là quan hệ cấp trên cấp dưới - là mệnh lệnh hành chính phải thực hiện; còn quan hệ giữa 13 công dân Quy Nhơn kiện UBND huyện Sông Cầu lấy đất của họ là "quan hệ hành chính bất bình đẳng!"; vì vậy việc huyện Sông Cầu không bồi thường thiệt hại cho dân sau khi thu hồi đất của họ là tất yếu…

Do tính chất của vụ án giống nhau về nội dung và có thể giống cả kết quả từng trường hợp cụ thể, nên phiên xử đầu tiên đã thu hút rất nhiều người có đất bị thu hồi đến tham dự.

* Công tố viên bị kiện vì... nghị án cùng Hội đồng xét xử

Trong quá trình tòa nghị án, những người dân am hiểu luật thắc mắc về hiện tượng vi phạm thủ tục tố tụng của phiên tòa và đã có phản ứng như: Sau khi tòa tuyên án, nhiều người dân đã cùng ký vào một đơn kiến nghị kỷ luật ông kiểm sát viên thực hành quyền công tố tại tòa vì đã cố tình vào phòng cùng tham gia nghị án với hội đồng xét xử, sau đó nhiều người dân hiểu luật đã đề nghị với thư ký phiên tòa vào nhắc nhở, thì ông kiểm sát viên này mới chịu rời phòng nghị án. Thư ký phiên tòa giải thích là kiểm sát viên này vào phòng khi hội đồng xét xử đang nghị án là chỉ ngồi uống nước với hội đồng xét xử chứ không có tham gia ý kiến gì! Luật sư Trương Thị Cẩm Hòa - cho rằng đây là hành vi vi phạm thủ tục tố tụng trong quá trình xét xử, vì công tố viên ngồi nghị án cùng HĐXX dễ dẫn đến sự thiếu khách quan trong kết luận vụ kiện.

* Thư ký của luật sư bên nguyên bị hành hung và...

Buổi chiều ngày 11-11, phiên tòa tiếp tục với 2 nguyên đơn khác là ông Ban Gia Bảo trú tại 304 Hùng Vương và Lê Viết Linh, trú tại tổ 1, KV7 phường Nhơn Phú (TP Quy Nhơn). Trong quá trình xét xử buổi chiều đã xảy ra một trường hợp kỳ lạ là khi đang xét xử, bỗng nhiên ông Thanh - chủ tọa phiên tòa quát anh Lê Việt Hùng - thư ký của luật sư Hòa vì ông Thanh cho rằng tư thế ngồi của anh Hùng không nghiêm túc, anh Hùng đề nghị chánh án Thanh nên cư xử nhã nhặn hơn, không được quát to như thế, liền bị ông chánh án phản ứng gay gắt rồi yêu cầu Hùng ra khỏi phòng xử án.

Vụ thư ký của luật sư bị nhắc nhở tư thế ngồi tưởng chỉ là hành vi nóng giận bất thường của ông chủ tọa ngày đầu xét xử quá căng thẳng. Thế nhưng bước sang ngày thứ hai, 12-11 thì những diễn biến chưa từng thấy ở một phiên tòa hành chính lại tiếp tục. Trước hết là theo giấy triệu tập phía nguyên đơn và luật sư phải đến tòa đúng 7 giờ 30, nhưng mãi đến 10 giờ sáng 12-11 phiên tòa mới bắt đầu. Tại phiên xử này, anh Lê Việt Hùng đã bị nhân viên tòa án hành hung tại phiên tòa. Theo nội dung khiếu nại của Hùng - thư ký của luật sư Trương Thị Cẩm Hòa, vào sáng 12-11 anh Hùng đến sớm và đang chuẩn bị các hồ sơ, tài liệu cần thiết cho LS Hòa trước khi phiên tòa bắt đầu thì bỗng nhiên ông chánh án Thanh sồng sộc bước vào phòng xét xử và quát to lệnh cho bảo vệ áp giải thư ký Hùng ra ngoài khu vực Tòa án huyện Sông Cầu. Thư ký Hùng phản ứng lại quyết định kỳ quặc đó thì bị nhân viên bảo vệ và nhân viên tòa án dùng vũ lực đưa ra khỏi khuôn viên tòa án (lý do mà ông Thanh - chánh án giải thích là do Hùng có thái độ phản ứng ngày hôm trước). Phiên tòa sáng 12-11 chỉ được tiến hành vào lúc 10 giờ sáng; kỳ lạ hơn nữa là trong quá trình tranh luận trước tòa, luật sư Trương Thị Cẩm Hòa lại bị ông chủ tọa Thanh không cho sử dụng các động tác diễn đạt lời (như khua tay) khi tham gia xét hỏi và tranh tụng trước tòa!

Đến cuối ngày 17-11, tòa chỉ mới xử được 9/13 nguyên đơn, và cả 9 người dân đều bị xử thua kiện, nhưng dư luận chung đều đã dự đoán kết quả phiên tòa xử 13 công dân sẽ có kết quả giống nhau vì nội dung khởi kiện của 13 nguyên đơn hầu như không khác nhau.

. Tấn Nguyễn