Nghề chồ rớ trên đầm Thị Nại (Quy Nhơn)

Đầm Thị Nại là đầm nước lợ - mặn nhiệt đới, có diện tích 5.060 ha, trải dài từ đông bắc TP Quy Nhơn đến phía đông huyện Phù Cát; từng được mệnh danh là vườn ươm các giống loài thủy sản quý. Mấy chục năm nay, Thị Nại đã oằn mình gánh chịu sự đối xử bất công của con người, khi những cánh rừng ngập mặn bạt ngàn bị tàn phá để nuôi tôm; khi các giống loài thủy sản ở đây luôn bị khai thác bằng những phương tiện mang tính tận diệt…. Theo nghiên cứu của Viện Hải dương học Nha Trang, so với 10 - 15 năm trước, năng suất khai thác tự nhiên trong đầm ngày càng giảm sút. Cụ thể, năng suất tôm giảm trên 65%; cá giảm 47%; nhuyễn thể giảm 67%; ghẹ - cua giảm 25%… Trước tình hình này, nhằm góp phần "tái sinh" đầm Thị Nại, nhiều biện pháp khả thi đã và đang được thực hiện.

Từ năm 1997 đến nay, vào ngày 1-4 hàng năm, Sở Thủy sản và Chi cục Bảo vệ nguồn lợi thủy sản (BVNLTS) đã thả xuống đầm khoảng 70-80 vạn tôm giống các loại. Việc làm này không chỉ nhằm tái tạo nguồn lợi thủy sản, mà còn mang ý nghĩa xã hội rộng lớn hơn, để cộng đồng cư dân ven đầm, cụ thể là bà con ngư dân, ý thức được rằng không phải chỉ có khai thác mà còn cần phải tái tạo nguồn lợi. Trước đây, rừng ngập mặn ở khu vực đầm Thị Nại có đến 1.000 ha; thế mà bây giờ chỉ còn vài chục ha phân tán, nhỏ lẻ. Ở Cồn Chim (thuộc xã Phước Sơn - Tuy Phước) - nơi tập trung diện tích lớn rừng ngập mặn - giờ chỉ còn sót lại những hàng đước lưa thưa không đủ che bóng mát, thay vào đó là những bờ tôm chạy dài ngút mắt. Theo thống kê, ở đầm Thị Nại hiện có trên 1.700 ha diện tích mặt nước nuôi tôm, trong khi hệ số bền vững là 1/5 so với tổng diện tích của đầm. Chỉ riêng việc nuôi tôm đã gây quá tải sinh học cho đầm, gây ô nhiễm trầm trọng môi trường nước, nên con tôm nuôi bị dịch bệnh thường xuyên là hậu quả đương nhiên.

Vài năm nay, để có thể triển khai thực hiện dự án "Phục hồi hệ sinh thái và sử dụng, khai thác hợp lý nguồn lợi vùng Cồn Chim - đầm Thị Nại", Sở Thủy sản đã tiến hành nhiều đề tài, công trình nghiên cứu khoa học; khảo nghiệm trồng rừng ngập mặn (đã trồng được 12 ha), xây dựng ao nuôi đa dạng sinh học (9 ha) kết hợp giữa trồng rừng ngập mặn, nuôi tôm, hàu, vẹm xanh, cá chua… Ngoài ra, Trung tâm Khuyến ngư Quốc gia cũng đang thử nghiệm nuôi cá điêu hồng nước lợ; Cục Tài nguyên - Môi trường đang thực hiện mô hình nuôi tôm sinh thái (tôm - rừng) trên diện tích 8 ha ở khu vực Cồn Chim. Nếu các mô hình này thành công, sẽ được nhân rộng trên đầm Thị Nại và các đầm Châu Trúc, Đề Gi….

Điều đáng nói là tệ nạn dùng xung điện, xiếc máy (XĐXM) để khai thác thủy sản trái phép trên đầm luôn là vấn đề đáng quan ngại. Tháng 3-2003, Chi cục BVNLTS đã phối hợp cùng UBND huyện Tuy Phước thành lập đội phòng chống XĐXM trên đầm Thị Nại, kết hợp công tác tuyên truyền, vận động với việc kiểm tra, kiểm soát chặt chẽ. Tuy việc phòng chống chỉ là giải pháp tình thế, song hiệu quả mang lại rất tích cực. Nếu như trước đây, các nghề khai thác thủy sản truyền thống trong đầm hầu như lụi tàn, thì nay đã phục hồi và phát triển. Mỗi ngày hành nghề, bà con làm nghề chồ rớ, lưới gõ… có thể kiếm được từ 50.000 - 70.000 đồng đến 100.000 đồng; từ đó tạo được niềm tin, góp phần xây dựng ý thức BVNLTS trong cộng đồng cư dân ven đầm.

* Những "chiến sĩ" thầm lặng