Đầu tháng 9 năm 1989, tại thủ đô Talin – nước CHXHCN Estonia đã diễn ra một sự kiện quan trọng: Đó là lễ kết nghĩa giữa nhà nước Estonia (một nước cộng hòa XHCN trong Liên bang xô viết - Liên Xô trước đây) và tỉnh Bình Định. Đồng thời lần đầu tiên những ngày văn hóa Bình Định cũng đã được tổ chức sôi nổi tại đây.
Tờ Báo ảnh Liên Xô số tháng 10 năm 1989 đã giành 4 trang để đăng tải những hình ảnh và tin tức về sự kiện quan trọng này.
Là một người may mắn được tham gia đoàn công tác tôi không thể nào quên được những ấn tượng tốt đẹp và sôi nổi của những ngày văn hóa Bình Định và buổi lễ ký kết kết nghĩa hợp tác hữu nghị trên đất nước Estonia tráng lệ này. Lúc đó tôi được Sở văn hóa thông tin tỉnh giao nhiệm vụ tham gia ngày văn hóa Bình Định với việc tổ chức trưng bày triển lãm ảnh “Bình Định đất nước và con người”.
Nhận lời mời của chủ tịch CHXHCN Estonia, cuối tháng 8 năm 1989 UBND tỉnh Bình Định đã cử một đoàn đại biểu sang thăm và làm việc với bạn. Đoàn do đồng chí Trần Văn Nhẫn, Chủ tịch UBND tỉnh Bình Định dẫn đầu. Tham gia đoàn còn có đại diện lãnh đạo MTTQVN và Ban đối ngoại của tỉnh, cùng 12 thành viên khác là cán bộ văn hóa và nghệ sĩ tuồng.
Vượt qua hàng chục ngàn km với 17 giờ bay trên chuyến bay của hãng hàng không Liên Xô Aeroflot, đến 9 giờ sáng ngày 31 tháng 8 chúng tôi được đặt chân đến thủ đô Maxcơva. Chúng tôi khao khát muốn được đi thăm quan các danh lam thắng cảnh tươi đẹp, lộng lẫy và hoành tráng của thủ đô Maxcơva nhiều hơn nữa song đến 18 giờ cùng ngày chúng tôi phải tiếp tục lên tàu hỏa vượt thêm 900 kilomet nữa, 6 giờ sáng ngày hôm sau mới đến được thủ đô Talin nước CHXHCN Estonia. Chúng tôi được bạn đưa đến nghỉ tại khách sạn Olimpia cao 31 tầng tại trung tâm thủ đô Talin. Ổn định chỗ nghỉ, vừa ăn sáng xong là chúng tôi mỗi người một ngả bắt tay ngay vào công việc chính của mình. Tôi đã nhanh chóng được giới thiệu với những người mà bạn cử đến giúp chúng tôi tổ chức trưng bày triển lãm. Bạn đã cho xe chở 4 thùng hàng ảnh triển lãm, hàng mỹ nghệ và đưa tôi tập kết đến nơi trưng bày triển lãm - Cung văn hóa hữu nghị các dân tộc Estonia. Tòa nhà đẹp lộng lẫy và trang trọng này nằm trên một phố cổ của thủ đô Talin, gần quảng trường cổ Ratusa. Bạn giành cho chúng ta một gian phòng rộng để trưng bày triển lãm ảnh và hàng mỹ nghệ. Tôi nhanh chóng quan sát gian phòng và cảm thấy thật là tuyệt khi nhận ra rằng bạn đã tạo điều kiện qúa thuận lợi cho công việc của mình. Phòng trưng bày rộng khoảng 100 m2 hình chữ nhật, nền nhà trải thảm. Trong phòng bạn đã thiết kế sẵn những kệ lớn quanh tường để đặt ảnh. Tôi lại được bạn cho 2 người Nga giúp việc. Họ là những thanh niên trẻ, người cao lớn, ai cũng có râu quai nón, tóc màu hạt giẻ, tính tình vui vẻ, tác phong nhanh nhẹn sẵn sàng làm theo “mệnh lệnh “ của tôi. Công việc của tôi lúc này là phải thật khẩn trương, cùng những người bạn trình bày cho xong triển lãm trong nửa ngày còn lại. Võ vẽ biết được một ít tiếng Nga (do 4 năm học ngoại ngữ tiếng Nga ở đại học), tôi vừa nói vừa ra hiệu những câu đơn giản thế mà bạn vẫn hiểu và làm theo tôi chỉ dẫn răm rắp. Chúng tôi làm việc miệt mài không nghỉ giải lao. Những việc nặng và leo trèo bạn đều giành làm, còn tôi thì tranh thủ thời gian suy nghĩ “cắt việc ra cho họ làm” theo kết cấu logic về nội dung và tính chất nghệ thuật của một cuộc triển lãm quốc tế. Từ 11 giờ trưa chúng tôi làm một lèo cho đến 18 giờ chiều là mọi việc hoàn chỉnh. Thế là chúng tôi đã có một phòng triển lãm ảnh “ Bình Định đất nước và con người “ trên đất nước bạn bài trí đẹp đẽ, khoa học,đậm đà bản sắc quê hương sẽ được khai mạc theo kế hoạch dự định đúng vào ngày quốc khánh 2 - 9 của nước ta.
Sáng ngày 2 tháng 9, tại thành phố Talin Nhà nước Estonia cùng với đoàn đại biểu Bình Định đã tổ chức trọng thể lễ kỷ niệm niệm 44 năm ngày quốc khánh nước CHXHCN Việt Nam. Sau lễ kỷ niệm các đồng chí lãnh đạo của hai bên đã cắt băng khai mạc triển lãm ảnh “Bình Định - Đất nước và con người” mở đầu cho tuần lễ văn hóa Bình Định tại Estonia. Khai mạc triển lãm - tôi lúc này lại vào vai của người thuyết minh. Trước đám đông, lại chủ yếu là những quan chức đại biểu người Liên Xô cao lớn tôi thấy hồi hộp và lo lắng. Tuy nhiên những người bạn Estonia rất vui vẻ, lịch sự chăm chú lắng nghe những lời giới thiệu của tôi và những nụ cười động viên khích lệ khiến tôi thêm tự tin phấn khởi hơn. Lòng tôi bỗng trào dâng một niềm tự hào, một tình yêu quê hương khó tả khi tôi giới thiệu với bạn về quê hương của mình với những bức ảnh nghệ thuật về Bảo tàng Quang Trung, thắng cảnh Hầm Hô, rừng dừa Tam Quan, đồng lúa chín vàng của An Nhơn, các tháp cổ chàm : tháp Đôi, tháp Dương Long và cảnh đẹp của biển Quy Nhơn,...
Có rất nhiều lượt khách đã quan tâm và tần ngần mãi trước bức ảnh về đảo yến với đặc sản yến sào nổi tiếng và quí hiếm, ảnh cô gái Bình Định duyên dáng trong chiếc áo dài dân tộc và chiếc nón ngựa Gò Găng lạ lẫm,.. Những bức ảnh về hàng song mây, thảm xơ dừa, bánh tráng nước dừa, hàng sơn mài, khảm xà cừ dù lúc đó chỉ có ảnh trắng đen song như vẫn lung linh sắc màu thu hút người xem. Thỉnh thoảng tôi lại nghe những người bạn trầm trồ “tốt… rất tốt”.
Hàng nghìn người bạn Estonia đã đến xem triển lãm ảnh. Rất nhiều người trong họ chưa một lần nghe đến hai tiếng Bình Định, họ chỉ biết Việt Nam, Hồ Chí Minh, Hà Nội,...Nên xem xong triển lãm họ còn tìm đến tôi để hỏi kỹ hơn về biển Quy Nhơn, dừa Tam Quan,... Có người yêu thơ văn còn hỏi thêm về Hàn Mặc Tử và họ còn tự hào cho tôi biết về Mi-an-nhich, nhà văn công huân của Estonia. Họ hỏi Bình Định có xây dựng tượng đài cho nhà văn nào như họ đã xây dựng tượng đài Mi – an – nhích không ? Ở Bình Định có nhà nhiếp ảnh nào nổi tiếng? Nhà nhiếp ảnh Đinh Đăng Định có phải người Bình Định không ?,...
Họ hỏi nhiều và tôi cũng trả lời rất nhiều làm cho anh phiên dịch phải nói líu cả lưỡi. Qua theo dõi tôi cảm được cái cảm của họ toát lên từ ánh mắt chăm chú ngắm nhìn những bức ảnh. Cảm ơn các nhà nhiếp ảnh! Chính các anh bằng tài năng, tâm hồn nhạy cảm, con mắt tinh đời của người nghệ sĩ, qua ống kính của mình các anh đã tạo được mối giao hòa giữa thiên nhiên, trời đất, quê hương, con người và sáng tạo nên những bức ảnh khám phá được những nét đặc trưng trong tầng sâu lịch sử, văn hóa Bình Định và đời sống kinh tế - văn hóa của quê hương.
Sự thành công của triển lãm này không những chỉ giúp cho bạn hiểu biết thêm về đất nước và con người Bình Định mà điều quan trong hơn là đã góp phần củng cố mối quan hệ hữu nghị giữa Bình Định và Estonia. Để rồi sau đó một tháng Đoàn cán bộ và doanh nghiệp Estonia đã lại sang thăm Bình Định và đã kí kết những văn bản ghi nhớ giữa hai bên trong chương trình quan hệ hữu nghị hợp tác phát triển triển kinh tế, văn hóa. Chỉ tiếc rằng sau đó Liên Xô đã bị sụp đổ và những nụ hoa trong mối quan hệ hữu nghị tốt đẹp đó chưa có dịp bừng nở.
Câu chuyện tham gia tổ chức triển lãm này là một trong những kỷ niệm sâu sắc nhất trong cuộc đời làm văn hóa của tôi và vì đó là lần đầu tiên hình ảnh đất nước - con người Bình Định đã đến với đất nước Estonia ở tận vùng Bắc Âu xa xôi - nơi có biển Ban-tích với hàng nghìn đảo ngọc xanh thắm, nơi có những đêm sáng hồng và những mùa thu vàng Lêvitan rực rỡ.
Tôi tin rằng đó cũng là niềm tự hào của các nhà nhiếp ảnh Bình Định chúng ta.
. Xuân Mai | 
