Nhà sử học Dương Trung Quốc đang trả lời phỏng vấn PV Bình Định điện tử (ảnh: Cát Hùng)

Nhân dịp nhà sử học Dương Trung Quốc- Tổng thư ký Hội sử học Việt Nam về dự Lễ hội kỷ niệm 215 năm chiến thắng Ngọc Hồi - Đống Đa (1789-2004), PV Bình Định điện tử đã có cuộc trao đổi với ông ngay tại sân vận động Phú Phong - nơi diễn ra Lễ hội kỷ niệm.

 - Thưa ông, ông có nhận xét gì về việc tổ chức lễ hội kỷ niệm 215 năm chiến thắng Ngọc Hồi - Đống Đa tại Tây Sơn (Bình Định) và giỗ trận hàng năm tại khu di tích Đống Đa - Hà Nội?

+ Chúng ta đều biết lễ hội là một loại hình văn hóa phi vật thể, là một thứ ngôn ngữ có thể thu hút quần chúng tham gia vào một sự kiện, chính vì thế sức bền nó rất lâu dài. Một công trình văn hóa vật thể nó có thể bị thời gian hủy hoại, nhưng nếu mà một phần lễ hội đã đi vào đời sống con người thì nó tồn tại mãi mãi. Chính vào thời điểm này đây, tại Hà Nội, ở cạnh di tích Đống Đa, giỗ trận được tổ chức vào ngày mồng 5 Tết hàng năm, nó mang sức sống rất lâu bền. Chính vì thế mà hình thức lễ hội hôm nay chúng ta đang chứng kiến, tại quê hương của cuộc khởi nghĩa Tây Sơn và người anh hùng áo vải Nguyễn Huệ - Quang Trung, tôi nghĩ là nó hết sức có ý nghĩa, nó sẽ để lại trong lòng của người dân địa phương, cũng như thông qua các phương tiện thông tin đại chúng nó sẽ mang lại cho nhân dân cả nước, các kiều bào ở nước ngoài có thể hướng tấm lòng của mình đến miền đất địa linh nhân kiệt này. Và cùng nhau ôn lại bài học của quá khứ, những tấm gương hào hùng của người xưa. Nội dung của lễ hội có sự tham gia của chính nhân dân Bình Định, nó vừa thể hiện cái chất mộc mạc, nhưng cũng phản ảnh tất cả những tinh hoa văn hóa ở địa phương; thể hiện lòng tôn vinh của nhân dân địa phương đối với người xưa, đối với vị anh hùng dân tộc qua ngôn ngữ nghệ thuật của mình.

- Ngay trong giờ phút này, ông nghĩ gì về Quang Trung- Nguyễn Huệ?

+ Chúng ta nói đến Quang Trung- Nguyễn Huệ, là nói nhiều đến chiến công hiển hách của ông trong sự nghiệp thống nhất đất nước. Ông là một thiên tài quân sự kiệt xuất, nhưng nên nhớ rằng Quang Trung và triều đại Tây Sơn sau khi chiến thắng để khẳng định quyền tự chủ của mình và danh dự của dân tộc, ông cũng là người có nhiều ý tưởng to lớn trong việc canh tân, đổi mới đất nước. Chúng ta dùng từ canh tân hoàn toàn không phải ngôn ngữ hiện đại, mà ngay lúc đương thời Ngài đã nghĩ điều ấy. Và tất cả những gì Ngài đã làm trong cuộc đời ngắn ngủi của mình, chúng ta đã thấy ở đó một tầm vóc tư tưởng rất lớn. Đánh giặc cứu nước chỉ là một phần trong sự nghiệp to lớn của Ngài. Ngày nay chúng ta có quyền tự hào về truyền thống đánh giặc giữ nước của vua Quang Trung, đồng thời tiếp bước tư tưởng của Ngài về xây dựng đất nước, đưa đất nước đi đến phồn vinh, thịnh vượng.

- Những tiết mục trình diễn trong lễ hội đã nói lên điều gì giữa quá khứ và tương lai, thưa ông!

Nhà sử học Dương Trung Quốc (thứ 2, từ bên phải qua) đang trò chuyện với Ban biên tập Báo Bình Định tại gian hàng của Báo Bình Định trong Bảo tàng Quang Trung (ảnh: Cát Hùng)

+ Chúng ta đang tái hiện một giai đoạn lịch sử trong lễ hội, là chúng ta đang nói đến một thời đại với tất cả sự nghiệp chung của một dân tộc lúc bấy giờ. Quan điểm của tôi là lịch sử không thể vô nhân xưng được, lịch sử là có những con người cụ thể, có những người vĩ đại, có những người đứng đầu quốc gia như Quang Trung- Nguyễn Huệ. Nhưng cái sự nghiệp ấy làm nên bởi những con người cụ thể. Những đồng bào, đồng chí, đồng đội ở bất kỳ thế hệ nào cũng có cả. Chính vì thế, khi chúng ta tổ chức lễ hội lớn, kỷ niệm những sự kiện chính trị, sự kiện lịch sử, những con người lịch sử…, thì mỗi con người đều soi vào đó chính bóng dáng của mình, của tổ tiên mình. Và nghĩ rằng sự nghiệp chung của đất nước chính là sự nghiệp của mọi con người. Nếu chúng ta có ý thức như thế thì nhất định chúng ta sẽ biến sức mạnh lịch sử thành nguồn lực cho chúng ta tiến lên và thành công trên mọi phương diện.

- Ông có thể cho biết cảm nhận của ông khi được tham dự lễ hội này ngay trên quê hương Quang Trung - Nguyễn Huệ?

+ Tôi sinh ra và sống ở Hà Nội và cũng như tất cả những người Hà Nội, luôn coi ngày giỗ trận (mồng 5 Tết) là ngày lễ trọng. Đồng thời, là dịp ôn lại truyền thống hào hùng của dân tộc. Năm nay chúng tôi may mắn được tưởng niệm Tây Sơn tam kiệt ngay trên chính quê hương của 3 Ngài. Tôi thật sự xúc động khi bước vào Bảo tàng Quang Trung, rất sung sướng khi tận mắt thấy hàng vạn con người từ khắp nơi đổ về dự hội, như một nghĩa cử tuyệt vời xuất phát từ tình cảm và lòng biết ơn sâu sắc của mọi người đối với Quang Trung- Nguyễn Huệ.

- Ông có thể nói một chút về cốt cách của người Tây Sơn - Bình Định?

+ Nói đến người Bình Định, người ta nghĩ ngay đến những con người của miền đất thượng võ. Có khi người ta hiểu thượng võ mang tính chất võ biền theo nghĩa đơn giản, nhưng thực chất thượng võ là cả một cái đạo. Một con người trọng đạo nghĩa là một con người có được sức mạnh để phát huy năng lực của mình, không phải chỉ để cho riêng mình mà cho cả cộng đồng và xã hội. Tôi cho yếu tố thượng võ của người Bình Định trong sự nghiệp giữ nước chúng ta đã thể hiện rất rõ rồi, mong sao tinh thần thượng võ ấy tiếp tục phát huy trong thời kỳ xây dựng đất nước.

- Xin cảm ơn ông!

. Ngọc Diên - Phương Lan  (thực hiện)