Ở xã Tây Xuân, huyện Tây Sơn, tỉnh Bình Định có từ đường họ Võ, là nơi thờ tự tổ tiên và hai vị nghĩa sĩ Cần Vương chống Pháp. Đó là ông Võ Duy Tân, người đã từng tham gia nghĩa quân Mai Xuân Thưởng. Ông bị giặc Pháp bắt trong một trận đánh và bị chặt đầu bêu tại Quy Nhơn; đồng bào Tuy Phước thương xót đã tìm cách lấy thủ cấp đem chôn và lập đền thờ cúng giỗ; về sau gia tộc họ Võ biết được đã xin đem về mai táng tại quê nhà. Ông Võ Duy Dương là em trai ông Võ Duy Tân, hoạt động chống thực dân Pháp tại 3 tỉnh Kiên Giang, Đồng Tháp và Long An, rất có uy tín với nhân dân, được triều Nguyễn sắc phong Thiên Hộ nên dân thường gọi là Thiên Hộ Dương. Đền thờ ông được xây dựng tại tỉnh Đồng Tháp.

Bây giờ, ai có dịp đến thăm nhà thờ họ Võ cũng thấy rõ niềm tự hào trên sáu câu liễn, được cẩn xà cừ rạng rỡ trên ba hàng cột. Bên ngoài là hai câu:

"Tỷ tổ tài bồi lưu phước hậu

Truyền gia tôn tự hiếu duy tiên"

Hàm ý nhắc nhở con cháu trong gia tộc phải luôn luôn hiếu thảo, tôn vinh truyền thống tốt đẹp của tổ tiên để lại.

Để tưởng niệm hai ông Võ Duy Tân và Võ Duy Dương, bên trong từ đường có bốn câu liễn do ông Trưởng tộc Võ Bách, hậu duệ bốn đời đặt ra:

"Chí khí oai hùng vì dân tộc

Chiêu quân thiết trận bảo giang sơn"

Hai câu này được treo trên hàng cột giữa. Trong cùng là hai câu:

"Đồng Tháp muôn đời ghi chiến tích

Bình Định vạn phúc mãi rạng danh"

Ông Võ Bách vốn là một trung tá Quân đội nhân dân Việt Nam về hưu cách đây mười tám năm. Ông tham gia công tác địa phương, làm Bí thư Đảng ủy xã nhiều khóa. Ngày 24-4-2003, tộc Võ đã có cuộc họp gồm 53 người, đại diện hai phái cư ngụ tại Nhơn Tân (An Nhơn) và ba phái ở Tây Xuân (Tây Sơn). Sau khi nghiên cứu thảo luận Chỉ thị 50 của Bộ Chính trị, Chỉ thị 29 của Thủ tướng Chính phủ về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, phát huy vai trò của Hội Khuyến học Việt Nam, cùng các văn bản chỉ đạo thực hiện của tỉnh với nhiều nội dung, đặc biệt khuyến khích phát triển tổ chức khuyến học đến các dòng họ… đại diện 5 phái họ Võ đã thống nhất ra lời kêu gọi con cháu nội ngoại vì sự nghiệp của đất nước và dân tộc hãy nhận rõ trách nhiệm, tự nguyện tham gia vào Hội Khuyến học của địa phương và Ban khuyến học của tộc mình. Thư kêu gọi có đoạn viết: "…Trong thời kỳ đổi mới, dưới sự lãnh đạo của Đảng, cả nước ta đang đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, gia tộc chúng ta phải nhận rõ trách nhiệm chăm lo việc học, tích cực nâng cao trình độ văn hóa, khoa học- kỹ thuật, ngoại ngữ, tin học để mở mang trí tuệ, theo kịp trào lưu phát triển; giữ gìn và phát huy truyền thống tốt đẹp của gia tộc; tiếp tục hoàn thành tốt nghĩa vụ công dân và trọng trách được Đảng - Nhà nước giao cho…"

Tộc Võ đã thống nhất xây dựng Quy chế tổ chức và hoạt động của Ban Khuyến học gia tộc, trình chính quyền địa phương và Hội cấp trên công nhận. Hàng năm, con cháu tề tựu cúng giỗ tại nhà thờ họ đều phải bàn công việc khuyến học, do ông Võ Bách chủ trì.

Phạm vi hoạt động của Ban Khuyến học được mở rộng đến các địa bàn trong tỉnh có con cháu tộc Võ sinh sống. Gia tộc dự định may sắm lễ phục cho con cháu "vinh quy bái tổ" sau khi tốt nghiệp từ bậc đại học trở lên, hứa hẹn son sắt trước vong linh tổ tiên. Hiện nay trong tộc Võ đã có một số người đỗ đạt tiến sĩ, thạc sĩ và tốt nghiệp đại học.

Ông Võ Bách đã có lời kêu gọi con cháu tự nguyện ủng hộ cho Quỹ Khuyến học của địa phương và gia tộc. Bản thân ông, với mức lương trung tá 1,7 triệu đồng, đã làm gương ủng hộ 1 tháng cho Quỹ khuyến học xã, 1 tháng cho Quỹ khuyến học gia tộc.

Tấm gương khuyến học của họ Võ thật đáng trân trọng. Đây là một chùm hoa tươi đẹp trong vườn hoa khuyến học đang nở rộ trên đất Bình Định - nơi có truyền thống hiếu học, con cháu nối gót cha ông quyết tâm vượt khó học giỏi thành tài, ra công giúp nước.

. Nguyễn Trác