Giáo sư Bùi Văn Ga đang giới thiệu mẫu xe gắn máy chạy bằng khí gas hóa lỏng tại một hội chợ chuyên ngành

Hơn 100 nhà khoa học danh tiếng của 53 quốc gia sử dụng tiếng Pháp đã cùng tụ hội về thành phố cổ Louvain-La-Neuve (Vương quốc Bỉ) để chia vui với 4 nhà khoa học đã đoạt giải thưởng AUF năm 2003, giải thưởng thường niên danh dự đối với bất kỳ ai đã trưởng thành từ các trường Đại học sử dụng tiếng Pháp. So với các năm trước, Ban tổ chức cho biết họ rất đắn đo để chọn 4 gương mặt tiêu biểu nhất trong 99 hồ sơ xem xét thuộc 66 nước đang phát triển và 33 nước công nghiệp phát triển. Cuối cùng, Giáo sư Bùi Văn Ga đã được chọn trao giải khoa học công nghệ bên cạnh 3 vị tiến sĩ khác ở các lĩnh vực triết học, y tế và văn hóa.

Vậy là lần đầu tiên, một giáo sư trẻ tuổi của một quốc gia đang phát triển bước lên bục đăng quang. Thành tích của Giáo sư Bùi Văn Ga được ghi nhận là những đóng góp bảo vệ môi trường từ việc nghiên cứu "mô hình hóa quá trình cháy trong động cơ đốt trong" để tìm cơ chế hình thành các chất ô nhiễm nhằm hạn chế nồng độ khí thải. Ông đã dành 10 năm kể từ ngày tốt nghiệp bằng học vị tiến sĩ bộ môn truyền nhiệt Trung tâm Đại học Lyon (Pháp) để hoàn chỉnh những cơ sở lý thuyết của mình, sau đó vận dụng vào thực tế cuộc sống, thực hành phát minh các thiết bị chuyển đổi nhiên liệu sạch cho động cơ xe máy và ôtô cũng như một số dạng máy móc khác.

Kết quả năm 2003, Giáo sư Bùi Văn Ga đã nhận bằng sáng chế với "hệ thống chuyển đổi nhiên liệu cho xe gắn máy 2 bánh sử dụng khí dầu mỏ hóa lỏng LPG". Hiện nay Giáo sư đang phối hợp Trường Đại học Trung tâm Lyon và hãng ôtô Renault (Pháp) tổ chức một nhóm nghiên cứu về vấn đề này với hy vọng chung tay giải quyết một vấn đề mang tính toàn cầu: hiệu ứng "nhà kính" và các tác nhân gây nguy hại đến môi trường sinh thái từ khí thải công nghiệp.

Không dừng lại ở công tác nghiên cứu, Giáo sư Bùi Văn Ga còn là một trong những giảng viên đại học trực tiếp xây dựng nền tảng lý thuyết mô hình cháy, trực tiếp hướng dẫn hàng chục tiến sĩ, thạc sĩ chuyên môn về Vật lý có trình độ cao. Ông là giảng viên thỉnh giảng Viện Đại học Công nghệ 1 thuộc Đại học Grenoble 1 (Cộng hòa Pháp) từ năm 1995 - 2001, góp phần đào tạo nhiều thế hệ sinh viên xuất sắc của nước Pháp, đóng góp vào mối quan hệ giao lưu quảng bá văn hóa, khoa học Pháp. Đây là lý do để năm 2001, Giáo sư Bùi Văn Ga được Thủ tướng Chính phủ Cộng hòa Pháp trao tặng Huân chương Nhành cọ Hàn lâm, phần thưởng cao quý cho các nhà khoa học có công với nền học vấn quốc gia Pháp.

* Nỗ lực gắn liền ngọn lửa quê hương!

Điều quan trọng là tất cả các công trình và thành tích ấy đều được Giáo sư Bùi Văn Ga tập trung vào một đối tượng duy nhất: ngọn lửa cháy trong không gian. Ông tâm sự, thật tình ngọn lửa từ lâu đã là nỗi đam mê của ông, kể từ những ngày ấu thơ ở quê nhà Bình Định cho đến ngày bước lên phi cơ hòa nhập vào môi trường khoa học đẳng cấp quốc tế. Những ngày niên thiếu, nhà nghèo chân đất, cậu bé với cái tên cúng cơm Bùi Văn Gà đã bươn chải cùng cha mẹ trên đồng ruộng, đã quen hít thở mùi rạ mới, mùi khói đốt đồng nghi ngút khắp ngoại thành Quy Nhơn. Hình ảnh những ngọn lửa lem lém hun rơm rạ tươi ngả màu rồi khô cong bốc cháy, và hình ảnh ngọn lửa bom đạn chiến tranh trên mảnh đất quê hương đã hòa quyện lại, gieo vào lòng cậu bé nỗi băn khoăn, làm sao để ngọn lửa vô tư kia chỉ mang lại lợi ích cho đời chứ không phải tàn phá đau thương. Dần dần, Bùi Văn Gà định hình được suy nghĩ của mình, phải làm sao nắm bắt nguyên lý bốc cháy giữa những ngọn lửa trong bếp nghèo với những tia lửa rực sáng khi tàu vệ tinh xuất phát, mới có thể góp phần hoàn thiện "tặng vật vô giá mà thần Prométheé đã mang lại cho loài người".

Để thực hiện ước mơ rời quê nghèo đi lập danh, Giáo sư Bùi Văn Ga còn nhận được những động lực quan trọng hơn, là hy vọng của người cha nông dân ít học và lòng cảm mến của bà con mảnh đất hiếu chữ chuộng tài. Chính niềm tin của những người xung quanh đã giúp ông hun đúc thêm ngọn lửa nhiệt huyết trong tim, vượt qua những khó khăn đời thường để đi đến đích. Học hết cấp 1, ông là học sinh duy nhất trong làng thi đỗ lớp 6 trường huyện, rồi dần dần vượt qua những bạn học thành phố Quy Nhơn, hết cấp 3 đậu thẳng vào Trường Đại học Bách khoa Đà Nẵng. Xong đại học, ông trở thành giảng viên trẻ nhất của khoa Cơ khí, rồi lại lọt tiếp qua kỳ thi tuyển sau đại học do Bộ Giáo dục Cộng hòa Pháp tổ chức, trở thành nghiên cứu sinh đại học, thành tiến sĩ kỹ thuật của Đại học Trung tâm Lyon và tiến sĩ khoa học của Viện Đại học Hà Nội. Tất cả đều khởi nguồn từ cuộc đời vất vả của người cha, sự giúp đỡ không vụ lợi của những người nông dân cùng chung cảnh túng bấn giữa hoàn cảnh chiến tranh, cơm gạo khó khăn, sách vở thiếu thốn.

Từ những "ngọn lửa" quê hương ấy, Giáo sư Bùi Văn Ga đã vượt từng chặng đường nghiên cứu, tạo lập đầy đủ lý thuyết về mô hình ngọn lửa khoa học cho mình. Ông lý luận, mọi thành tựu và cơ chế cơ khí tự động hay nguyên tử của nhân loại xưa nay, đều xuất phát từ nền tảng những "sự cố cháy", kể cả cháy vật lý, cháy hóa học hay "cháy" hạt nhân. Vậy chỉ cần nắm bắt được đúng quy trình cháy, khống chế được ngọn lửa cháy, các nhà chế tạo cơ khí và công nghiệp sẽ kiểm soát được mọi nguồn động năng phát triển công nghiệp. Phải làm sao để ngọn lửa cháy trong không gian cuộc sống phải có hiệu suất cao nhất, "đốt nóng" tốt nhất, giảm tiêu hao tài nguyên thiên nhiên nhất mà lại bảo vệ môi trường nhất. Từ đó, các dây chuyền thiết bị công nghiệp, các loại động cơ sẽ có hoạt động hiệu quả cao hơn trong khi những nguy cơ về hiệu ứng "nhà kính", phá hủy môi trường được giảm thiểu. Hơn nữa, nắm bắt đúng quy trình cháy sẽ tạo nền móng lý thuyết cho các nhà khoa học Việt Nam nghĩ đến một hướng nghiên cứu ứng dụng và chế tạo động cơ tên lửa cho nước nhà!

* Một nhà khoa học giản dị

Những người ở cạnh Giáo sư Bùi Văn Ga đều hiểu rõ, những kết quả khoa học về ngọn lửa của ông đều gắn chặt với những nỗ lực quyết tâm và cả hy sinh lợi ích cá nhân. Những câu chuyện về một giảng viên đại học dám bỏ cả năm lương mua máy vi tính về kiểm tra các bài toán lý thuyết, đi giảng bài ở các nơi để có tiền thuê phòng thí nghiệm thực hành, trở thành người có thói quen mỗi ngày chỉ ngủ 4 giờ đồng hồ… từ lâu đã được truyền miệng. Giờ đây, khi đã trở thành Hiệu trưởng chính mái trường đại học đào tạo ông, có quan hệ với bạn bè khoa học khắp nơi, thêm điều kiện thuận lợi làm việc, Giáo sư Bùi Văn Ga lại càng giữ vững tập quán làm việc bền bỉ của mình, một con người chuyên "thắp lửa"!

Một cách chân thành, Giáo sư Bùi Văn Ga khẳng định: "Những gì tôi có hôm nay, là kết quả cộng hưởng từ những người bạn Pháp, những đồng nghiệp tại Đại học Đà Nẵng, những sinh viên mà tôi có dịp gần gũi họ. Hơn thế nữa, đó còn là ý thức tự hào về quê hương. Những người âm thầm nhất nhưng giúp tôi nhiều nhất, là những người nông dân, là cha tôi, những người đã giúp tôi bước đi những bước đầu tiên bằng đôi chân đất của mình". Rồi ông tiết lộ, không có gì làm ông hứng khởi và hạnh phúc bằng những dịp trở về quê, được yên lặng đứng nhìn những ánh lửa trong bếp nghèo của những người nông dân Bình Định, nơi đã thắp sáng tâm hồn ông với nỗi băn khoăn "vì sao lửa cháy"…

. Huỳnh Ký

(Báo Đà Nẵng)