Để đánh thắng bước leo thang mới của địch, bên cạnh việc phát triển lực lượng bộ đội địa phương và dân quân du kích, mở rộng các hình thức và quy mô các cuộc đấu tranh chính trị của quần chúng nhân dân, bộ đội chủ lực cần được tổ chức lại; phải hình thành các “quả đấm thép”, sẵn sàng đương đầu với các đơn vị thiện chiến của Mỹ và chư hầu. Trong bối cảnh đó, Sư đoàn 3 Sao Vàng, bộ đội chủ lực Quân khu V được thành lập.

Địa điểm ghi lại sự kiện lịch sử quan trọng này là Dốc Bà Bơi, một căn cứ nằm sâu trong địa phận làng Bok Tới (khi đó có mật danh là T2), xã Ân Nghĩa, huyện Hoài Ân. Tại đây, đúng vào ngày Quốc khánh 2 tháng 9 năm 1965, Lễ thành lập Sư đoàn 3 đã được cử hành đơn giản nhưng trang nghiêm với sự có mặt của đại diện lãnh đạo tỉnh Bình Định và huyện Hoài Ân. Sư đoàn 3 được xây dựng từ lực lượng của 3 trung đoàn chủ lực trước đó đã từng dày dạn chiến công:

- Trung đoàn 2 được thành lập tháng 5 năm 1962 đã từng lập chiến công trên chiến trường Quảng Ngãi, bắc Tây Nguyên. Đặc biệt tại Bình Định, trung đoàn là lực lượng chủ công làm nên chiến thắng Đèo Nhông- Dương Liễu vào tháng 2 năm 1965.

- Trung đoàn 12 là đơn vị giàu truyền thống, được thành lập từ năm 1947 trên đất Bình - Trị- Thiên. Trung đoàn đã tham gia hầu hết các chiến dịch lớn trên chiến trường miền Trung, chiến dịch Điện Biên Phủ trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp, và lập nên những chiến công vang dội trên đường 19 trong thời kỳ chống chiến tranh đặc biệt của Mỹ- ngụy

- Trung đoàn 22 vốn là một đơn vị thành lập ở miền Bắc vào mùa hè 1965. Khi vào chiến đấu trên chiến trường miền Nam được bổ sung thêm tiểu đoàn 8 bộ đội Khu V. Trung đoàn đã lập nên những chiến công vang dội, trong đó đặc biệt là chiến thắng Ba Gia lịch sử.

Từ khi thành lập đến khi miền Nam được hoàn toàn giải phóng, Sư đoàn 3 thực sự trở thành nòng cốt của lực lượng vũ trang Quân khu V, lập nhiều chiến công vang dội. Năm 1975 sư đoàn được tuyên dương Anh hùng lực lượng vũ trang.

Dốc Bà Bơi đã trở thành một di tích lịch sử. Đến với di tích hôm nay không chỉ là dịp hành hương về cái nôi đã sinh ra một sư đoàn anh hùng mà còn là dịp thăm lại một căn cứ địa kiên trung của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước trên quê hương Bình Định.

(Theo “Bình Định - Danh thắng và di tích”)