Trong những ngày người dân Bình Định đang náo nức hướng đến kỷ niệm 29 năm ngày giải phóng hoàn toàn tỉnh Bình Định (31.3.1975–31.3.2004), lật lại chồng sách cũ, tôi tìm được một bài tùy bút ngắn, ghi lại cảm xúc của một người chiến sĩ cách mạng trên chuyến tàu tập kết cuối cùng rời cảng Quy Nhơn năm 1954.

Cái cảm giác một đêm Quy Nhơn không ngủ. Có cái thao thức của những người lính tập kết trước giờ từ biệt thành phố cảng để lên đường. Ấy là đêm không ngủ của người dân Quy Nhơn chia tay bộ đội. Ấy là đêm sống dậy trong lòng người lính trước giờ lên đường những kỷ niệm, về những chặng đường tranh đấu của Quy Nhơn. Quy Nhơn những năm 1930, 1931 lần đầu tiên xuất hiện những truyền đơn truyền đạt đến nhân dân lời kêu gọi chiến đấu của Đảng. Quy Nhơn những ngày bị chiếm chiến đấu với hầm chông, cạm bẫy. Và Quy Nhơn sau những ngày giải phóng trở thành nơi tập kết cuối cùng của Liên khu…

Cảm động nhất trong bài viết này vẫn là hình ảnh một em bé Quy Nhơn ôm lấy người lính khóc nức nở vì "Trong 8, 9 năm kháng chiến đã có khi nào xa các anh lâu thế đâu? Huống hồ, các anh đi, chúng nó sẽ đến!".

Những lời nói của em bé thơ ngây nhưng bao hàm biết bao ý nghĩa đã làm cảm động lòng người ra đi. Trên con tàu rời bến Quy Nhơn, những lời nói ấy vẫn còn văng vẳng trong tâm trí, như gây thêm trong người chiến sĩ cách mạng niềm tin tưởng, phấn khởi: "Tôi hít mạnh không khí trong lành của biển cả, nhìn mặt trời hừng sáng, nhìn gương mặt trầm ngâm nhưng chứa đựng một niềm phấn khởi lắng sâu trong lòng mọi người, lòng tràn đầy hy vọng ở ngày thắng lợi, ở ngày về". Và phải chăng, đó cũng là lời ước hẹn của những người ra đi, giờ tạm biệt. (*)

"Các anh ra đi, nhưng nhất định sẽ về" - người chiến sĩ ấy đã hứa như vậy. Trở về với những đoàn quân đêm đêm băng qua lửa đạn của kẻ thù, diệt ấp phá kìm, giải phóng thôn làng, giải phóng quê hương. Trở về với lá cờ đỏ sao vàng tung bay trên bầu trời Quy Nhơn trong ngày 31-3: ngày trở về toàn thắng. Và ngày 31-3 đã đi vào tâm thức mỗi người Quy Nhơn - Bình Định như một dấu mốc không thể nào quên.

Hôm nay, 29 năm sau ngày giải phóng, trên mỗi làng quê Bình Định, bàn tay lao động của nhân dân, đã xây nên một sức sống mới. Trên những hoang tàn sau chiến tranh, Bình Định hôm nay vang tiếng búa máy, tiếng động cơ chừng như đang chuẩn bị cho những cung đường mới, rồi nhịp của những hố móng nhịp cầu Nhơn Hội đang nên hình, có cả tiếng cười trong trẻo của các em học sinh đến trường của những người công nhân vào ca. Trên mảnh đất từng bom cày đạn xới hôm nào, nay đã mọc lên những ngôi nhà mới, nhưng ngôi trường mới, nhịp cầu mới. Và cuộc sống mới ấm no đang về với mỗi nếp nhà.

Bình Định hôm nay có thể tự hào là một trong những tỉnh miền Trung có tốc độ tăng trưởng kinh tế cao. Đời sống người dân ngày càng được cải thiện. Song song với phát triển kinh tế, tỉnh cũng đã quan tâm đến chính sách xã hội và xem đây như một trong những nhân tố thúc đẩy sự tăng trưởng và phát triển bền vững.

Cũng cần nói thêm rằng, tác giả của bài viết trên đây, ông Nguyễn Minh Vỹ, sau này, trong một lần trở lại Bình Định, cũng đã rất bất ngờ trước những đổi thay của mảnh đất mà mình từng gắn bó trong những năm tháng hoạt động cách mạng, bất ngờ trước những "nhà mới xây, cây mới trồng" mọc lên trên mảnh đất hoang tàn năm xưa.

29 năm. Thời gian vậy là đủ để tạo nên những đổi thay thật bất ngờ trên quê hương. Nhưng trong mỗi người dân trên mảnh đất này vẫn không quên những hình ảnh đã đi vào tâm thức. Không quên một đêm Quy Nhơn không ngủ trước giờ tạm biệt. Không quên sự ngã xuống của những con người để góp phần làm nên một ngày về chiến thắng.

Không quên những ước hẹn với quá khứ anh hùng, người Bình Định vững tin nhìn vào tương lai tươi sáng sẽ về trên quê hương.

. Khải Nhân

 (*) Quy Nhơn, giờ tạm biệt của Nguyễn Minh Vỹ.