Một nhà văn nọ từng viết: khát vọng lớn ở đời của người anh hùng áo vải đất Tây Sơn Nguyễn Huệ đâu phải là những chiến công mà là chính trị, là làm sao xây đắp một nền Đại Chính để nhân dân sống có hạnh phúc. Đối tượng toàn diện của chính trị là con người, bởi vậy, Nguyễn Huệ từng khẳng định: "Dựng nước lấy việc học làm đầu, cầu trị lấy nhân tài làm gốc".

Và trong thời hiện đại, cách đây đúng 60 năm, Hồ Chí Minh đã trao việc xây dựng đội quân cách mạng cho một trí thức trẻ mới ngoài 30 tuổi. Người đã nhắm đúng người, trao đúng việc, và con mắt tinh đời của Người đã tạo nên một nhân tài quân sự kiệt xuất của nước nhà.

Còn hôm nay, không chỉ riêng Bình Định mà ở hầu hết các địa phương trong cả nước, hàng loạt chính sách chiêu hiền đãi sĩ đã được ban hành, dưới tên gọi rất mới: ưu đãi nhân lực trình độ cao.

Trên thực tế, đã có những nhân lực trình độ cao được hưởng những ưu đãi từ chính sách này. Không ít người trong họ đã và đang phát huy khả năng của mình trên các lĩnh vực, đóng góp vào sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh. Tuy nhiên, dường như, số người có khả năng thực sự, chứ khoan nói đến nhân tài, được "chiêu" từ những chính sách này vẫn hiếm. Hầu hết những người được ưu đãi là cán bộ, công chức trong tỉnh, sau khi được cử đi học, lấy thêm cái bằng, được nhận một khoản gọi là ưu đãi. Trong một chừng mực nào đó, cách làm này góp phần tạo một lực đẩy để cán bộ, công chức không ngừng học tập, nâng cao trình độ; nhưng mặt khác, so hiệu quả thực tế này với cái đích thu hút nguồn nhân lực trình độ cao, thì xem ra vẫn còn một khoảng cách.

Không hẳn chúng ta không có người tài. Không ít người Bình Định đã thành danh ở các địa phương khác trong cả nước. Không ít bạn trẻ Bình Định đã khẳng định khả năng học tập của mình trên các giảng đường, nhà trường trong và người nước. Và ngay cả trong những con người đang âm thầm, lặng lẽ bên những công việc bình thường này, hẳn nhiên, ẩn không ít tài năng đang tiềm ẩn cần được phát hiện, bồi dưỡng. Và phải chăng chúng ta cũng đang thiếu những con mắt tinh đời, thật sự biết trọng thị tài năng?

Nhìn rộng hơn, đã từng có một thời gian không ngắn, cơ chế độc quyền đã tạo ra thói quen đóng cửa trước những tài năng. Từ khi có đường lối đổi mới, người tài đã được trọng dụng. Tuy nhiên, cái thiếu chính yếu nhất vẫn là một cơ chế để phát hiện và vun trồng cho những tài năng. Hơn thế, vài triệu, vài chục triệu đồng tiền ưu đãi với một con người có khả năng, có khát vọng cống hiến thực sự nhiều khi không quan trọng bằng một môi trường làm việc tốt. Và ngay cả những chính sách ưu đãi này phải chăng cũng đang sa vào lối mòn khi coi trọng bằng cấp hơn là khả năng thực thụ.

Hơn nữa, tuyển chọn những mầm tài năng tiềm ẩn là cả một công việc đòi hỏi một tinh thần trách nhiệm cao, hết sức công tâm vì dân vì nước, của tất cả đội ngũ giáo viên, của người hướng nghiệp và của cán bộ tổ chức ngay từ cái gốc ban đầu chứ không phải chỉ là hái trên ngọn. Nhớ lời người xưa, xin hãy "nhổ cỏ mọc xen đám mạ" chứ đừng "lo lắng cho đám mạ của mình chẳng lớn bèn lấy tay mà nhổ lên từng cọng" (sách Mạnh Tử).

Lại xin kể một chuyện hôm nay, mới đây, ở một thành phố nọ, đã xây dựng đề án thi tuyển cạnh tranh chức danh lãnh đạo cấp sở, ngành, quận, huyện. Tốt nghiệp đại học, làm việc trong ngành vài năm, nghĩa là tầm tuổi 25 đã có thể dự thi vào chức danh lãnh đạo mà đề thi là những chủ điểm cần xử lý mang tính khả thi. Nếu thực hiện được như vậy thì đây sẽ thực sự là một cuộc cách mạng đúng nghĩa, cũng là để chiến thắng những thói quen do cơ chế độc quyền tạo ra. Cách làm ấy, chẳng đáng để chúng ta học tập lắm sao?

Tạo cho người trẻ tuổi một môi trường thực sự để làm việc, phải chăng, đó là cách gặt hái và vun trồng cho những tài năng thực sự.

. Thạch Trung