Đã thành thói quen với nhiều người, mỗi khi bị ngộ độc do sử dụng nông sản, nhất là rau quả, thì nguyên nhân đầu tiên người ta nghĩ đến là các loại thuốc bảo vệ thực vật (BVTV). Nếp nghĩ này là có cơ sở, vì thuốc BVTV không những là nguyên nhân trực tiếp gây nên các vụ ngộ độc, mà còn là nguyên nhân tiềm ẩn đầu độc sức khỏe con người và môi trường thông qua việc tích lũy dư lượng thuốc BVTV.

* Mối nguy tiềm ẩn

Thuốc BVTV là yếu tố quan trọng bảo vệ sản lượng lương thực, thực phẩm. Nhờ vậy mà nuôi sống được số dân cư tăng lên nhanh chóng trong nhiều thập kỷ qua, khoảng 40-50 năm về trước, khi thuốc BVTV và giống mới chưa được sử dụng rộng rãi, năng suất lúa mới đạt trung bình 1 – 1,5 tấn/ha/vụ thì đến nay, dân số cũng như năng suất cây trồng đã tăng lên nhiều lần. Cùng với việc sử dụng giống mới có năng suất cao trên diện tích rộng, nhiều loại sâu bệnh nguy hiểm cũng đồng thời phát sinh phá hại làm giảm năng suất cây trồng từ 15-20%, có nơi 40-50%, thậm chí mất trắng thì việc hiện diện thuốc BVTV là đương nhiên. Trước đây, nông dân chỉ dùng thuốc BVTV cho lúa, nay đã dùng cho hầu hết các loại cây trồng, như rau quả, đậu đỗ, các loại cây trồng cạn khác…

Kết quả kiểm tra một số mẫu rau quả tại một số chợ đầu mối ở các thành phố lớn cho thấy dư lượng thuốc BVTV các loại có nhiều trong các mẫu rau, vượt hàng chục lần giới hạn cho phép. Nhất là các loại rau ăn lá như cải ngọt, mồng tơi, cải bẹ xanh, cải bắp, cải thảo, rau muống, khổ qua, dưa leo… Trên các loại trái cây thì dư lượng đáng kể nhất là nho, sau đó là táo, ổi, xoài, cam quýt. Dư lượng quá cao các loại thuốc BVTV không những gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe con người mà còn tác động không tốt đến môi trường. Các cuộc điều tra nghiên cứu đều cho thấy, dư lượng thuốc BVTV trong đất làm giảm đáng kể mật độ giun đất và các hệ vi sinh vật, làm chết cua, cá…

* Để giảm thiểu tác hại của thuốc BVTV

Muốn hạn chế tối đa tác hại của thuốc BVTV, mà vẫn sử dụng mặt tích cực của nó, cần thực hiện nguyên tắc “Chỉ sử dụng thuốc BVTV khi thật cần thiết, đến ngưỡng kinh tế và tuân thủ triệt để quy định kỹ thuật về sử dụng thuốc”. Thực tế thời gian qua cho chúng ta thấy nguyên nhân của những tác hại thuốc BVTV phần lớn là do khâu sử dụng không đúng, không tuân thủ các quy định và hướng dẫn kỹ thuật như không điều tra sâu bệnh chính xác, mức độ phá hại của sâu bệnh chưa đến ngưỡng kinh tế cũng phun tràn lan, sử dụng không đúng chủng loại thuốc, nồng độ liều lượng, không chú ý bảo hộ lao động…

Những năm gần đây, được sự chỉ đạo, hướng dẫn của các cấp và các ngành chức năng cùng với sự trợ giúp một phần của quốc tế, sau nhiều năm huấn luyện và thực hiện chương trình IPM, nhiều bà con nông dân đã biết cách phòng trừ tổng hợp và khi cần thiết, sử dụng thuốc BVTV an toàn, hiệu quả. Nhưng vẫn còn một bộ phận bà con nông dân hiểu biết còn thấp, sử dụng thuốc tràn lan làm tăng chi phí sản xuất, ảnh hưởng sức khỏe cộng đồng và môi trường. Một số bà con do thiếu hiểu biết hoặc chủ quan trong việc sử dụng bảo hộ lao động khi phun thuốc như không có khẩu trang, mặc quần áo cụt, không đội mũ bảo vệ đầu, hút thuốc trước, trong và sau khi phun, uống rượu sau khi phun thuốc… ảnh hưởng lớn đến sức khỏe của chính mình.

Một vấn đề cũng rất cần lưu ý là vị trí các kho bảo quản thuốc BVTV phải xa khu dân cư, chuồng trại gia súc gia cầm, không gây ô nhiễm nguồn nước… Các đại lý bán thuốc BVTV phải hiểu biết các loại thuốc, cách bảo quản, đề phòng ngộ độc. Việc tuyên truyền, huấn luyện sử dụng thuốc BVTV không những là việc làm cấp thiết trước mắt mà còn là nhiệm vụ lâu dài. Đồng thời, tiếp tục đẩy mạnh công tác thanh tra thuốc BVTV, nhất là đối với các loại thuốc cấm và hạn chế sử dụng.

. KS. Nguyễn Hữu Chương