Bước vào tuổi vị thành niên, các em bắt đầu quan tâm đến bạn khác giới, rồi đến giai đoạn yêu nhau và hẹn hò. Đây cũng là lứa tuổi muốn được thử nghiệm về những khả năng khác nhau của mình. Ở giai đoạn này, vai trò của cha mẹ vẫn là yếu tố quyết định, hướng cho con cái trở thành người hoàn thiện trong tuổi trưởng thành.

Tuổi vị thành niên có hai đặc điểm chính: Tìm kiếm để tự khẳng định và thích độc lập. Trong giai đoạn vị thành niên những vấn đề có liên quan giới tính là những thay đổi cơ thể, sự hành kinh, sự xuất tinh, sự thủ dâm, quan hệ giữa con trai và con gái, chuyện hẹn hò... Các hành vi giới tính tiền hôn nhân có thể thay đổi từ cầm tay đến hôn, âu yếm, thân thiện, và liên quan đến bệnh lây truyền qua đường tình dục. Vai trò cha mẹ trong giáo dục trẻ em ở độ tuổi này là hết sức quan trọng. Mỗi gia đình Việt Nam thông thường ít đề cập đến vấn đề giáo dục tình dục. Không ít các bậc cha mẹ cho rằng vấn đề giáo dục tình dục là trách nhiệm của xã hội, đặc biệt là nhà trường. Nhưng vấn đề giáo dục giới tính cho con cái thì vai trò cha mẹ cần thiết và hiệu quả hơn. Để con cái không phải tự mò mẫm để tự thám hiểm vấn đề tình dục, các bậc cha mẹ cần và tìm hiểu các thông tin và kiến thức về giáo dục tình dục cho con cái.

Trên thực tế các bậc cha mẹ không biết nên lựa chọn những thông tin nào. Còn trẻ em lại rất muốn tự tìm hiểu và tiếp nhận nhiều nguồn thông tin khác nhau trong xã hội, nhưng có nhiều thông tin lại không tốt. Ngày nay, trên thị trường có nhiều phim và băng hình, sách truyện đồi trụy, khiêu dâm và cũng rất nhiều nhà mát xa, tắm hơi không lành mạnh, tình trạng nghiện hút cũng như mại dâm đang tăng lên. Đó là những thông tin gây nhiều ấn tượng mạnh mà độ tuổi vị thành niên lại rất tò mò, thích mới lạ nên tìm đến. Trẻ em có nhu cầu phát triển khả năng của bản thân mình bằng cách thử nghiệm mọi thứ mà chúng lại không chú ý đến khả năng sinh sản sẵn có của mình và thường vấp phải những tình trạng nan giải trong cuộc sống. Cũng chính vì lẽ đó mà vấn đề giáo dục tình dục trở thành rất cấp thiết cho tuổi vị thành niên.

Những thay đổi sinh lý ở tuổi vị thành niên là giai đoạn thay đổi quan trọng của đời con người và ở mỗi đứa trẻ đều có những đặc thù riêng. Có em hết sức lo lắng với những thay đổi của cơ thể, thấy mình lớn nhanh hơn các bạn khác. Vào trạc tuổi 11 - 12 tuổi các em trai thường buồn khi thấy các bạn gái cùng tuổi vượt mình về chiều cao. Sau đó thì các em gái cảm thấy ngượng ngùng khi các bạn trai cùng lớp bé hơn mình.

Tuổi dậy thì bắt đầu từ tuổi thiếu niên và kết thúc vào giai đoạn đầu tuổi thanh niên. Đầu tiên các cơ quan sinh dục bắt đầu hoạt động báo hiệu thời kỳ trưởng thành về mặt tình dục. Vì vậy tuổi dậy thì còn gọi là tuổi phát dục. Các tuyến sinh dục trong thời kỳ hoạt động tích cực và tính trội của giới tính xuất hiện rõ ràng theo hiệu ứng hoạt động của hoóc môn cũng được phát triển; song song với chức năng sinh dục hình thành, là chức năng sinh sản để duy trì nòi giống. Ngày xưa các cụ thường nói: "Nữ thập tam, nam thập lục" nghĩa là nữ 13, nam 16 tuổi thì cơ thể đã phát triển toàn diện và có khả năng thực hiện sinh đẻ, các cụ đã dựng vợ gả chồng cho con cái họ từ độ tuổi này. Đến nay, một số vùng nông thôn miền núi ở Bình Định vẫn còn tệ nạn tảo hôn. Hầu hết các đám cưới tảo hôn đều gây bất hạnh cho cuộc sống gia đình, bởi vì lứa tuổi này thể hiện về mặt thể chất và tình cảm vẫn còn chưa trưởng thành.

Bước vào tuổi dậy thì nhu cầu về giới tính cũng bắt đầu xuất hiện. Những kích thích mạnh mẽ như xem phim ảnh, đọc truyện khiêu dâm kích dục, hoặc sự gần gũi thân mật quá mức giữa nam và nữ làm cho khả năng tình dục dễ bị hưng phấn, gây trạng thái tâm lý căng thẳng. Khi thiếu ý thức làm chủ bản thân, không tự kiềm chế được trẻ em có thể đi đến quan hệ tình dục trước hôn nhân, dẫn đến hậu quả xấu cho sự phát triển tâm sinh lý ở tuổi trưởng thành. Tuy nhiên nếu biết tự kiềm chế và tránh những kích động mạnh, tích cực tham gia các hoạt động tập thể, rèn luyện thể dục thể thao, hoạt động văn nghệ giải trí... các em sẽ tìm thấy niềm vui lành mạnh trong tâm hồn và thể xác.

. Tú Ân