Nếu không có bài thơ "Hai sắc hoa ti gôn", cuộc sống văn chương nước ta hẳn có sự thiệt thòi! Trên thực tế việc đó suýt nữa xảy ra! Và mãi đến năm 1990 chúng tôi mới biết việc ấy.
Năm 1990, nhà văn Ngọc Giao vào tuổi 80. Ông nguyên là thư ký tòa soạn của báo Tiểu thuyết thứ bảy. Có một tâm sự giữ trong lòng hơn nửa thế kỷ, khi vào tuổi 80 mới thổ lộ với bạn bè tâm giao: Một buổi trưa, cuối mùa thu năm 1937, ở tòa soạn báo Tiểu thuyết thứ bảy, các đồng nghiệp trong tòa soạn đã ra về, chỉ còn lại Trúc Khê, Ngô Văn Triện và Ngọc Giao. Trúc Khê còn nán lại để dịch Truyền kì mạn lục của Nguyễn Dữ ra Quốc ngữ. Ngọc Giao đã tiến lại chỗ mắc áo để lấy mũ và ra về. Nhưng khi đó có tiếng kèn đám ma, đám tang đi qua phố Hàng Bông. Ngọc Giao là người rất sợ kèn đám ma, nên mới nán lại thêm, cho xe đám đi qua đã. Đã khoác áo, đội mũ, nên ông kéo ghế ngồi tạm lại ở chỗ gần cái sọt đựng giấy vụn. Không biết điều gì xui khiến, ông đưa tay vào sọt, nhặt lên mấy tờ giấy bị vo tròn quăng vào sọt để chờ xe rác. Tẩn mẩn ông vuốt một tờ ra đọc. Đó là một tờ giấy học trò khổ nhỏ. Một bài thơ. Chữ viết nguệch ngoạc bằng bút chì, nét run, nét mờ, như thể viết ra một lần xong, gửi đi luôn cho tòa báo. Lệ của báo là bài lai cảo phải viết trên một mặt giấy sạch sẽ. Còn bài thơ nét chữ bút chì này lại viết trên cả hai mặt giấy. Nhưng, bài thơ đã khiến Ngọc Giao rung cảm lạ thường: Hai sắc hoa ti gôn của T.T.Kh! Ngọc Giao bước vội đến đưa bài thơ cho Trúc Khê, yêu cầu ông đọc ngay. Trúc Khê thấy Ngọc Giao quá xúc động, cũng bỏ bút, cầm đọc bài thơ. Và ông đã cảm động, ngồi lặng đi, rồi đọc lần nữa. Ông già Trúc Khê vỗ tay xuống bàn, nói với Ngọc Giao: "Sao lại có bài thơ tuyệt đến thế này!"… Ngay sau đó, thư ký tòa soạn Ngọc Giao gọi ông cai thợ sắp chữ nhà in lên, bảo xếp chữ ngay bài thơ ấy. Và "Hai sắc hoa ti gôn" đã đi vào đời sống thơ ca nước nhà…
Kể câu chuyện tâm sự hơn sáu mươi năm cũ, Nhà văn Ngọc Giao còn ghi vào cuốn sổ lưu niệm của một người bạn văn cùng thời: Phạm Văn Kỳ, cũng từng làm làm thư ký tòa soạn báo Tiểu thuyết thứ năm. Những dòng Ngọc Giao ghi vào sổ lưu bút của Phạm Văn Kỳ là… "Bài thơ ra đời trong hoàn cảnh bị bỏ rơi vào sọt rác như vậy đó. Nó càng được nhiều bạn đọc nhắc đến bao nhiêu tôi càng ân hận về lỗi làm ăn cẩu thả, sơ suất bấy nhiêu"… Nếu không có cái đám ma qua phố thổi kèn rầu rĩ đó, thì tôi đã đội mũ lên đầu, không cúi xuống sọt rác... thì đóa hải đường "Hai sắc hoa ti gôn" đành an phận nằm trong đó, rồi người ta mang đi, theo thường lệ, người ta phóng lửa đốt cả... Trong đó, rất có thể, cả những áng văn hay mà cái anh thư ký tòa soạn quan liêu, nhác lười, cẩu thả đã ném đi!".
Vậy đấy, câu chuyện pha chút hài hước "nếu không có cái đám ma qua phố..." cũng là một tâm sự canh cánh giữ trong lòng nhà văn Ngọc Giao suốt nửa thế kỷ. Vì tế nhị, tác giả Trúc Khê cũng giữ kín suốt đời câu chuyện này. Khi vào tuổi tám mươi, vì một lẽ đơn giản: ít nhất cũng thật lòng với nghề, với bạn đồng nghề thư ký tòa soạn, nên nhà văn Ngọc Giao đã thổ lộ chuyện này. Nghĩ rằng chuyện có thể hữu ích với nghề báo chí văn chương hôm nay, chúng tôi đã xin phép nhà văn Phạm Văn Kỳ và mạn phép nhà văn quá cố Ngọc Giao, viết lại lên báo chí bây giờ. Chúng tôi cũng muốn được khép lại bài này bằng mấy dòng di bút cao thượng của nhà văn Ngọc Giao viết mùa thu 1990: "... Tôi xin cúi đầu nhận lỗi đã có hành vi bất kính đối với một tài năng văn học. Tôi xin bà mãn xá cho tôi nếu bà đã qua đời, cũng miễn thứ cho tôi nếu bà còn ở cõi thế gian này với mái tóc cũng bạc trắng như tôi, như tất cả chúng ta cùng chung thế hệ đoạn trường văn bút".
. M.H (st) | 
