Cho đến nay, nhiều người vẫn coi bài thơ nhại Là thi sĩ của Tân Trào (Trường Chinh) là đánh vào Xuân Diệu. Bài thơ Cảm xúc tặng Thế Lữ của Xuân Diệu in ra năm 1938 mà bài thơ nhại của Tân Trào viết năm 1942, tại sao có chuyện đánh xa xôi vậy? Nguồn gốc của bài thơ ấy như sau:
Thời kỳ này trong trí thức thanh niên có tâm lý thích chủ nghĩa lãng mạn và rất thích thơ Xuân Diệu. Lúc bấy giờ Ban binh vận do anh Hoàng Văn Thụ phụ trách. Anh Thụ giao cho hai đồng chí nữ vận động anh Nguyễn Văn Vịnh (trung tướng Nguyễn Văn Vịnh của ta sau này, lúc đó là Đội Vịnh hay còn được gọi là "Xécgiăng" Vịnh).
Theo điều tra của ta, Đội Vịnh là một người tiến bộ có thể vận động được. Một đặc điểm đáng chú ý của "ông đội" này là rất thích thơ, hay nói chuyện về thơ ca, làm cả thơ lãng mạn siêu thoát nữa.
Sau mấy lần tìm cách gần được Xécgiăng Vịnh, hai chị về nhăn nhó phàn nàn với anh Hoàng Văn Thụ:
- Anh xem thế nào chứ... chúng em chịu thôi; ông Vịnh hay thuộc thơ, hay đọc thơ lắm! Nhưng là mây gió với yêu đương; mà chúng em lại chẳng hiểu gì. Ông ấy lại nghĩ chúng em là gái làng chơi. Khó gần lắm!
Anh Trường Chinh biết chuyện liền bảo: "Thế thì tôi làm cho hai chị một bài thơ để đi vận động. Tuần này các chị cứ về thăm dò tiếp. Tuần sau đến đây, có gì thay đổi chúng tôi sẽ báo lại". (Hồi đó các anh Trường Chinh, Hoàng Quốc Việt, Hoàng Văn Thụ thường lui tới ở làng Vạn Phúc, Hà Đông).
Một tuần sau đó, khi hai chị quay lại, anh Trường Chinh đem bài thơ của mình ra đọc cho hai chị nghe. Bài thơ dễ hiểu, vui, lại rất dí dỏm. Hai chị nghe thích thú lắm, học thuộc lòng rồi đi tìm ngay ông "Xécgiăng" yêu thơ.
Một thời gian sau, gặp lại anh Trường Chinh, hai chị kể:
- Hôm đó như mọi bận ông Vịnh cứ vừa đùa vừa tếu, ghẹo bọn chúng em. Lựa lúc thích hợp chúng em giả bộ tỉ tê bắt chuyện thơ phú rồi làm như tiện thể đọc chơi một vài bài. Ông Vịnh sững sờ, khen "thơ hay thế" lại hỏi "ai làm đấy?". Chúng em đáp: "Chúng em làm chứ ai". Ông Vịnh vội vàng lấy sổ tay ra chép luôn.
Đó chính là bài thơ nổi tiếng đầy tính châm biếm sắc sảo Là thi sĩ của đồng chí Trường Chinh. Anh Vịnh được giác ngộ tham gia cách mạng, vận động binh lính khố xanh, lính Nam triều đứng về phía nhân dân, bị địch bắt giam ở Hỏa Lò, sau bị bắt ra Côn Đảo.
Năm 1951, trong đoàn đại biểu Nam Bộ ra dự Đại hội Đảng lần thứ II có anh Nguyễn Văn Vịnh. Gặp đồng chí Trường Chinh, anh Vịnh sung sướng và cảm động bày tỏ: "Chính nhờ bài thơ của anh mà tôi giác ngộ cách mạng đấy". Anh Vịnh có tặng đồng chí Trường Chinh một số bài thơ anh làm trong nhà tù Hỏa Lò và Côn Đảo. Anh Trường Chinh lấy một bài đọc cho tôi nghe, cười rất hồn nhiên, thân mật nói: "Cậu xem, ai bảo thơ không vận động cách mạng được?" Khi tôi kể lại hai câu chuyện này cho Xuân Diệu nghe, Xuân Diệu thoải mái lắm và bỗng nói lắp (Xuân Diệu có đặc điểm là hễ xúc động mạnh là nói lắp):
- Thế mà... mà bấy lâu nay mình cứ tưởng "ông ấy"... đánh... đánh... mình.
. Nhà văn Hà Xuân Trường (kể)
(Theo Giai thoại làng văn Việt Nam)
|