Tại hội nghị, những phát biểu của các dịch giả đôi khi có phần trái ngược nhau. Điều đó cũng dễ hiểu vì văn học dịch không chỉ là chuyển thể, mà chính là một công việc tinh tế, văn hóa. Dẫu chưa tập họp đầy đủ các dịch giả trong hội nghị, nhưng cốt lõi cuối cùng của cuộc gặp là khao khát được làm việc, được xuất bản những tác phẩm của mình. Dịch giả Nguyễn Tâm, từng nổi tiếng với bản dịch Jeanie Gerhardt nói: "Dịch thuật văn học đòi hỏi kiến thức và niềm đam mê. Công việc của dịch giả phần nào đó giống như người đầu bếp". Rồi ông nói đến nỗi "thống khổ" của mình khi công phu dịch tác phẩm 300 trang, NXB làm mất, chỉ trả cho 200.000 đồng. Với Phạm Viêm Phương thì: "Do sức ép về quan niệm khô cứng đối với một bản dịch trôi chảy và quan niệm về thuần phong mỹ tục đã khiến cho dịch giả gặp khó khăn." Còn dịch giả Thúy Toàn thì rất đơn giản: "Muốn có một bản dịch tốt thì phải có tiền, ít nhiều cũng phải có tiền để ăn, để làm việc. Nhuận bút thấp cho công sức của người dịch dẫn đến tình trạng "tiền nào của nấy " - đã xuất hiện những bản dịch xấu." Trong dòng chảy của cuộc sống, nhu cầu đọc văn học dịch của đại đa số người đọc Việt Nam là có thật. Vì thế, vai trò của dịch giả rất quan trọng để chuyển tải những tác phẩm văn học nước ngoài đến với bạn đọc. Với nhà văn Hà Phạm Phú, thì: "Dịch là giao lưu văn hóa. Dịch là dịch văn hóa." Còn nhà văn Phan Quang thì lại có cái nhìn khác: "Trong các văn bản về văn hóa của ta không hề có văn học dịch. Hội Nhà văn, Bộ VHTT nên có một quy chế rõ rằng với văn học dịch." Dịch giả Phạm Xuân Nguyên phát biểu: "Rõ ràng là chúng ta còn thiếu phê bình dịch." Nhiều vấn đề cũng được nhấn mạnh là gần như văn học dịch của chúng ta hiện nay dịch không có hệ thống. Các dịch giả dịch được cuốn nào thì đưa cho NXB cuốn ấy. Bên cạnh đó, cần có hẳn một đội ngũ biên tập dịch để nâng tầm cuốn sách dịch cũng được đề ra và cuối cùng là nỗi ưu tư về nhuận bút. Góp mặt trong hội nghị có tiếng nói của các nhà xuất bản (NXB). Nhà văn Triệu Xuân (Chi nhánh phía Nam, NXB Văn Học) phát biểu: "Độc giả sẽ không bỏ tiền ra mua một bản dịch không hay. Tôi tâm đắc về việc cần đánh giá sách văn học dịch, do đó cần phải có người hiệu đính sách và họ phải được trả nhuận bút như người dịch. NXB chúng tôi rất mong nhận được bản dịch của các dịch giả." Ông Lê Huy Hòa, đại điện NXB Lao Động, chi nhánh phía Nam, nói: "Qua tâm sự của các dịch giả, tôi nhận thấy đó là trách nhiệm của NXB. Việc cần có tổng kết văn học dịch là cần thiết để chúng ta có số liệu cụ thể. Riêng NXB Lao Động có đội ngũ biên tập dịch có uy tín, sách NXB in ra là tin cậy vì NXB luôn phải giữ uy tín." Tổng kết hội nghị, bà Mai Hương, chuyên viên mảng văn học dịch Cục xuất bản (Bộ VHTT) phát biểu: "Văn học dịch của chúng ta hiện nay đều có tính tự phát, các NXB không hề can thiệp để có một dòng văn học dịch. Tôi rất mong các dịch giả cung cấp cho các NXB các thông tin đầy đủ về tác giả, tác phẩm được dịch. Nên trở lại "lời giới thiệu" đầu cuốn sách như ngày xưa. Sắp tới các dịch giả sẽ phải đương đầu với bản quyền tác phẩm khi nước ta ký thỏa ước với Mỹ và Thụy Sĩ. Khi đó muốn dịch phải xin phép. Trong tương lai, ở nước ta cũng phải có trung tâm môi giới bản quyền." Hội nghị các dịch giả văn học lần 1 chỉ là bước khởi đầu cho sự tập hợp đội ngũ dịch giả văn học sau bao nhiêu năm bị lãng quên, mang tính tự phát. Việc sau đó là làm sao để có một dòng văn học dịch hệ thống, việc bản quyền và nhuận bút tương xứng cho dịch giả. . Khuê Việt Trường
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
