Chẳng biết có phải là "đặc sản" của địa phương hay không, nhưng đến xã Hoài Châu, huyện Hoài Nhơn, chúng tôi được thưởng thức món gỏi cá diếc thật thú vị.

Chỉ không đầy mười lăm phút, các vị chủ nhà đã xách về một bao ni lông đựng đầy nước và vài chục con cá diếc đang tung tăng bơi lội trong đó. Những con cá diếc chỉ nhỉnh hơn một đầu ngón tay, không con nào lớn quá hai ngón tay chập lại. Rồi một bao rau gia vị xanh ngắt được đổ ra. Cá diếc thả ra chậu, thay nước. Mấy phút sau lại thay nước mới. Hai ba lần như vậy, cuối cùng, khi sắp sửa "phục vụ cho bữa tiệc", cá diếc được bơi trong nước khoáng, nước bia. Gặp môi trường nước lạ, cá bơi loạn lên, bao nhiêu bùn rêu trong ruột cá được nhả ra hết nên cá rất sạch.

Các loại rau gia vị gồm lá chanh bánh tẻ, lá đinh lăng non, các loại rau quế, ngò, hành… rửa thật sạch. Nước mắm nhĩ pha chanh, ớt, gừng, tỏi giã nhỏ cho vào. Khi cá diếc nhả hết bùn đất, chúng lại được cho vào chậu nước dấm lần cuối trước khi thành gỏi.

Lấy bánh tráng sống nhúng nước cuộn với rau gia vị, đặt con cá còn tươi nguyên vào giữa, cuộn chặt lại chấm mắm ăn. Cần nhớ là cá còn sống, còn quẫy cựa mới tốt. Cá chết ăn mất vị đắng của mật, mất giá trị và… không yên dạ! Nhưng cho cá vào miệng, nhớ cho đuôi vào trước, lỡ cắn chưa chết, cá không quẫy vọt vào họng gây nguy hiểm.

Nhai miếng gỏi cá sống nhưng không hề thấy mùi tanh, chỉ thấy vị ngọt của cá, mùi thơm nồng của các loại gia vị, vừa cay xuýt xoa của ớt vừa nhân nhẩn đắng của mật cá tan ra. Xong, ngửa cổ "chóc" một ly nhỏ rượu Bàu Đá thì "mọi món nhậu khác đều là đồ bỏ" như có người từng tuyên bố.

Cá diếc nuôi trong ao cát nên không tanh mùi bùn. Rau cũng rau quê vườn nhà nên rất sạch và sẵn. Dường như món gỏi cá diếc là "chuyện thường ngày ở xã" này. Có anh khoe một lúc ăn đến cả trăm con cá. Chúng tôi là khách xa tới, lại chưa ăn gỏi như thế này bao giờ. Tuy vậy, trước thịnh tình của các vị chủ nhà, chúng tôi cũng vui vẻ làm tới… 3 con cá diếc. Ăn rồi thì lại hồi hộp nghe ngóng bụng dạ mình. Tuy vậy không thấy làm sao cả. Thì ra mình vẫn… "tốt bụng"!

Theo đại danh y Hải Thượng Lãn Ông thì cá diếc sống rất lành và cụ đã từng dùng nó làm một vị thuốc.

. Nguyễn Văn Chương