|
Xu xoa được chế biến từ rong câu - thứ rau mọc sâu trong vùng nước lợ, nhiều nhất là vùng ngã tư nhận nước mặn từ biển lên và nước ngọt từ các sông Côn, Hà Thanh đổ về, là môi trường chua lợ thích hợp cho loài tảo sông này phát triển. Nếu bảo xu xoa là thức ăn hay là thức uống cũng được vì lẽ xu xoa vừa no bụng lại vừa giải khát.
Từ một bụi nhỏ trong vòng năm ba tháng có thể lan tràn cả một vùng, nhất là trong các hồ đìa nuôi tôm. Rong câu trải dài vươn từng đám lá mầu hơi nâu nâu. Khi triều xuống, nó nằm bẹp xuống mặt bùn, lặng lẽ.
Về mùa hè, khi rong câu đã "đủ già" thì người ta thu hoạch. Người ta nhặt những thứ rong tảo khác lẫn vào, bỏ ra ngoài, số rong câu đã sạch được đong thành từng rổ nhỏ. Từng bánh rong câu thô phơi khô được đem về hong trên khạp tre. Ðó là khâu sơ chế. Rong câu thô để lâu không mốc. Thỉnh thoảng khi có nắng tốt đem phơi lại. Những ngày giáp hạt hoặc bận bịu công việc, người ta thường ăn cháo rong câu: gồm một tí gạo, khoai và rong câu được nấu chung. Cháo rong câu sền sệt và quánh dẻo, chỉ cần một ít đường hoặc muối là đủ thay cơm! Rong câu trộn với rau sống thành thứ rau vừa giòn thơm, mát và dễ tiêu. Người ta còn bảo ăn rong câu khỏi bệnh bướu cổ.
Cầu kỳ hơn là món rong câu trộn. Rong câu được ngâm lâu với nước mưa, hoặc nước vo gạo với vài trái chanh xắt lát sẽ trắng hơn, bớt mùi ngái. Sợi rong câu vừa trắng lại vừa trong. Bao tử heo được luộc chín thái mỏng. Một ít rau thơm như húng quế, húng tàu xắt thật nhỏ. Tất cả đem trộn đều, thêm gia vị là nước mắm ngon, ớt tỏi giã nhỏ. Món này mà đưa cay thì tuyệt. Món trộn vừa giòn vừa dai, rặt mùi hải vị lẫn cả mùi sơn hào. Không riêng gì giới bình dân mà cả người sành điệu cũng ưa thích.
Ngoài các món trên, rong câu còn được chế biến thành xu xoa. Có thể nói xu xoa là tinh hoa của rong câu. Muốn có một bát xu xoa ngon mát, người chế biến phải trải qua mấy công đoạn:
- Chọn những sợi rau câu đều, mập và trắng.
- Ngâm nước mưa hoặc nước vo gạo vài ba hôm để tẩy bớt mầu vàng và mùi biển.
- Nấu nhừ cho đến khi những sợi rong câu tan, nhưng không được già lửa, rong câu sẽ bị cháy vàng.
- Khi rong đã nhừ, người ta cho vào một ít phèn chua để xu xoa mau đặc.
- Khuấy đều và đem lọc trên vải. Không dày quá cũng không thưa quá. Rong câu trong suốt, mềm mại, khiêm tốn như sắc thiên nhiên.
Nói chung việc nấu xu xoa khá cầu kỳ.
Xu xoa ăn với đường thắng mới đúng điệu. Ðường thắng tới vừa dẻo người ta vắt vào một ít chanh, thêm một nhúm gừng giã nhỏ. Món xu xoa đã sẵn sàng.
Những buổi trưa hè nóng bức mà có một cốc xu xoa thì thật mát lòng mát dạ.
Xu xoa ít vốn nhiều lời
Anh về bỏ vợ, cưới người xu xoa!
Mỗi lần ăn xu xoa người Bình Định thường nhắc đến câu ca dao trên để cười, vui. Món xu xoa càng thêm thú vị!
. Theo Văn hóa nghệ thuật ăn uống | 
