Nhà văn Nguyễn Mỹ Nữ.

Mười năm cầm bút, 3 giải thưởng trên 2 diễn đàn văn nghệ lớn của đất nước: Văn nghệ (Hội Nhà Văn) và Văn nghệ quân đội, gần chục giải thưởng trên các báo, tạp chí: Mực Tím, Hoa Học Trò, Tuổi Trẻ, Nhà Đẹp, Bình Định... Nguyễn Mỹ Nữ thực sự là một hiện tượng của văn nghệ Bình Định. Lặng lẽ một hiện tượng.

1. Không thể chết

Nguyễn Mỹ Nữ cầm bút khi đã ngoài 40 tuổi trong tình thế tột cùng khổ cực: nợ nần chồng chất mà chị bị liệt hai chân. Trước đó, chị làm MC mỗi tuần một tối ở quán cà phê, chồng chị, anh Đỗ Ngọc Hoánh làm nhạc công (khi cần kiêm ca sĩ). Hàng ngày chị làm thêm các việc bán chè, bún cá, bán hàng ở các quán nhậu, bán phở để kiếm sống.

Anh Hoánh nghe bạn bè rủ, vay tiền đầu tư khai thác đá. Cái máu nghệ sĩ của anh đã trả giá tức khắc: làm ăn thua lỗ, ngày ngày những người xót của, những kẻ vô lương luôn tới gây áp lực. Vừa đỡ cho chồng vừa đẩy xe phở kiếm sống, một tối chị ngã chấn thương cột sống rồi liệt hai chân. Bất lực và tủi nhục, nước mắt đã cạn, chị định tìm tới cái chết. Nhưng còn người chồng lành hiền, yêu thương, và chị, một đời long đong lận đận đã từng, lẽ nào không thể vượt qua khúc ngoặt hiểm nghèo này? Hãy cố thêm một lần nữa, tâm tưởng chị văng vẳng mơ hồ âm vọng mỏng manh và quyết liệt, bí ẩn và bản năng. Chị ném nắm thuốc vào rãnh nước cạnh nhà. Sống. Và cố, chỉ có thể bằng cách cầm bút: chị vẫn còn hai tay. Có sự trợ giúp, khích lệ rất ân cần của chồng, chị miên man viết văn, viết báo. Còn một sự trợ giúp nữa là câu nói của nhà văn Tô Hoài chị đọc được: “Năng khiếu trời cho có hay không mình không quyết được nhưng cái mình quyết được đó là sự rèn luyện mà phải rèn luyện suốt đời”.

Mấy chục bài viết rụt rè gởi đến các báo, tạp chí địa phương không một chút hồi âm. Chị không nản, vẫn viết và tập đi, từng bước, hàng ngày. Rồi liều gởi báo xa, báo trung ương. Niềm hạnh phúc đến bất ngờ, bài “Bên khúc sông lạnh riêng mình ngồi” được in trên báo Tuổi Trẻ chủ nhật và truyện ngắn “Buổi trưa” in trên báo Văn Nghệ- Hội Nhà văn, cùng lúc trong tháng 3 năm 1997! Cũng rất bí ẩn khoảnh khắc kỳ diệu này của cuộc đời bởi vì, niềm hạnh phúc, sự thừa nhận đầu tiên lại là trên các diễn đàn lớn, nó như sự cứu rỗi lại như sự ràng buộc định mệnh. Chị đã thực sự vào cuộc, với một con người khác của mình: cầm bút. Và trở thành cộng tác viên thường xuyên với các tờ báo, tạp chí: Bình Định, Văn nghệ Bình Định, Phụ nữ Hà Nội, Phụ Nữ TP. HCM, Tạp chí Gia Đình, Quân đội nhân dân, Áo Trắng, Mực Tím, Tuổi Trẻ, Thời trang trẻ, Tiền Phong, Đại đoàn kết, Nhà Văn, Văn nghệ, Văn nghệ quân đội...

Xin thống kê một số giải thưởng văn học và báo chí của chị mười năm cầm bút. Giải 3 Cuộc thi truyện ngắn Tuần báo Văn nghệ (1998- 2000), truyện “Bộ bài”, 2 giải tư các cuộc thi truyện ngắn Văn nghệ Quân đội: 2001- 2002 và 2005- 2006 với hai truyện ngắn “Hàng xóm” và “Nhà khóc dành cho một người”. Cùng hàng loạt giải văn giải báo trên các tờ: Mực Tím, Tuổi Trẻ, Hoa học trò, Nhà đẹp, Người lao động, Bình Định...

Đầu năm 2004, NXB Kim Đồng, tủ sách “Tuổi mới lớn” in chị tập truyện ngắn Mắt núi. Mới đây là tập Món quà bất ngờ của mùa hè. Chị đang gấp rút làm lại bản thảo hơn 40 truyện ngắn đăng tải lâu nay của mình cho NXB Văn Nghệ đã nhận in. Và một tập gần 100 bài tạp bút nữa. Nguyễn Mỹ Nữ đã có “thương hiệu”!

2. “Tôi biết mình là ai”

Trả lời phỏng vấn Đài Truyền hình Bình Định dịp nhận giải thưởng truyện ngắn VNQĐ gần đây, chị nói: “Tôi viết như một sự giãi bày và không nhiều tham vọng. Tôi biết mình là ai!” Không tuyên ngôn, không dự định dài hơi, chị cần mẫn ngày ngày chuyển vào trang viết những quan sát, chiêm nghiệm cuộc sống đời thường quanh mình, những mảnh đời, số phận. Nhất là phụ nữ và trẻ con. Tất cả đều được thể hiện như lời khuyên của Pautovski mà chị rất thích: “Hoặc là viết bình dị về một điều khác thường. Hoặc là viết khác thường về những điều bình dị”. Trừ trách nhiệm với bạn đọc càng lúc càng nhiều, Nguyễn Mỹ Nữ không sức ép, không ràng buộc nào cả trong văn giới, văn nghiệp. Chị hồn nhiên viết. Bình dị, trong trẻo, và bất ngờ những lấp lánh. Con người chị là vậy chứ chẳng phải vì những dè dặt gì trong "trường văn trận bút" vốn chưa hề bình yên xưa nay. Không toan tính. Có lẽ, bản chất cuối cùng của văn chương đích thực là không toan tính. Dù người lựa chọn văn hay văn lựa chọn người.

Nguyễn Mỹ Nữ (bên trái) tham quan di tích tháp Chăm.

Và chị viết khá nhanh. Mười lăm ngày ở trại viết quân đội Mỹ Khê, chị kịp chỉnh sửa 1 truyện, viết một truyện mới và 2 tản văn. Viết tay. Những dòng chữ cứ lia đều trên tệp giấy A4, cần mẫn. Một trong số đó đã có giải thưởng. Chính những ngày tháng cùng chung trại viết này tôi hiểu thêm một điều vốn đơn giản, sự điềm đạm, khoan hòa của những người phụ nữ bao giờ cũng đi xa hơn cái bếp và đời sống chồng con mà họ luôn nhẹ nhàng tự nhận cho mình.

Nếu bước ngoặt cuộc đời nêu trên khiến Nguyễn Mỹ Nữ cầm bút thì không thể không nhắc một may mắn chị có được: lá thư viết tay với “phát hiện” đầy trách nhiệm và linh cảm của nhà văn Phạm Thị Minh Thư, tác giả “Có một đêm như thế” nổi tiếng. Lá thư này, tình cảm này luôn có vị trí đặc biệt trong đời chị. Để tin rằng còn nhiều người tốt quanh mình, bình tâm trước những hơn thua đôi khi quyết liệt trong đời sống văn nghệ để chỉ lặng lẽ cầm bút. Không tham vọng, tự biết mình và biết hàm ơn, chị có những phẩm chất để có thể làm được nhiều hơn những suy nghĩ chân thành và khiêm tốn của mình.

3. Trong ngôi nhà ấm áp

Bây giờ mọi thứ khá bình yên và hạnh phúc trong căn nhà nhỏ. Anh Hoánh hai năm nay cũng viết báo “tiếp sức” cho chị, tiền nhuận bút tạm đủ sống cho hai người cùng một mẹ già. Hai vợ chồng, mỗi người một góc làm việc riêng nhưng thường có đề tài chung là cảm nhận sống và viết về âm nhạc. Hai người nhận khá nhiều giải thưởng các báo từ thế mạnh này. Anh cũng là bạn đọc đầu tiên của chị những trang văn. Rồi cùng trông chờ, chia sẻ số phận những đứa con tinh thần của chị trên các mặt báo. Có vẻ như những gắng gỏi của họ đang dần được cuộc đời bù đắp.

Tôi hỏi chị những dự định sắp tới, Nguyễn Mỹ Nữ cười bảo, “Tôi đã là một phần của cuộc sống bởi chính ngòi bút giữ tôi lại với đời, tôi sống và viết như lâu nay vẫn thế, nói kế hoạch, dự định nghe to tát thế nào ấy. Nhưng chắc chắn điều này: tôi luôn cố gắng để không phụ những tấm lòng đã dành cho tôi.”

Chị chân thành và giản dị vậy trong suy nghĩ. Nhưng tôi biết thêm điều này: văn nghiệp có thể thật bất ngờ như một tiền định và không khoa trương. Tôi mừng cho chị, một gương mặt văn xuôi nữ của Bình Định thực sự có tầm, một lặng lẽ Nguyễn Mỹ Nữ.

• Lê Hoài Lương