Tượng đài vua Quang Trung tại khu vực núi Bân, phía bắc núi Ngự Bình, TP Huế - nơi Bắc Bình Vương Nguyễn Huệ đắp đàn cáo trời đất để lên ngôi của hoàng đế năm 1788. (Theo www.hue.vnn.vn)

Quả là một nghệ thuật đặc biệt của Tây Sơn còn đến ngày nay. Khi tập luyện thì người tập đứng trên hai khối gỗ tròn lớn gấp đôi quả bưởi. Ðôi chân phải điều khiển hai khối tròn đó một cách lanh lẹ, còn cùi chỏ, bàn tay, vai đều phải dùng để đánh và đỡ mấy cái trống theo từng bài luyện võ. Khi thì dùng hai trống, khi thì dùng bốn, khi thì dùng tám, khi thì dùng 12 tùy theo sức vóc của võ sĩ. Trống treo ở trước mặt. Biểu diễn một lần từ một đến sáu người. Mỗi người hai trống, không phải người nào đứng chỗ nấy mà luôn luôn đổi chỗ cho nhau. Khi ra trận thì chỉ dùng hai trống, đặt trên xe đẩy và dùng hai dùi trống thay tay. Dùi trống không chỉ dùng để đánh trống thúc quân mà còn làm khí giới giết địch.

Nguyễn Huệ coi trọng canh tân về mặt văn hóa. Ông đặc biệt khuyến khích dùng chữ Nôm. Trong một khoa thi Tuấn Sĩ, đề thi ra "Con cóc". Một thí sinh có bài:

Da thời ghẻ chốc mọc tàm ngoam
Vóc lại u nu giống trái chàm
Nòng nọc đứt đuôi ra khỏi nước
Gặp nhăm, tổ mối miệng chàm bàm

Ban giám khảo đánh hỏng. Duyệt lại các quyển hỏng, thấy bài này, Vua Quang Trung khen là ý mới, lời tao, lấy đậu ưu hạng và cho vào Quốc học. Quả là một hành xử mới mẻ.

Sĩ phu Bắc Hà dâng sớ xin tu tạo Văn Miếu bị hư hại. Sớ của Bùi Năng Ngôn là sớ Nôm:

Bia Tiến sĩ vô can vô tội
Mà vạ lây vì nỗi cháy thành
Bia thì đạp đổ tung hoành
Nhà bia thì đốt tan tành ra tro

...

Một nền văn hiến lâu đời
Tiếc thay chưa được đón Ngài viếng thăm.

Nhận được sớ, Vua Quang Trung phê ngay cũng bằng chiếu Nôm lục bát:

Thôi thôi thôi việc đã rồi
Trăm nghìn hãy cứ trách bồi về ta
Nay mai dọn lại nước nhà
Bia Nghè dựng lại trên tòa muôn gian.

Thật là phóng khoáng và nghệ sĩ!

• HV (St)