Gần đây, tình trạng bản án sơ thẩm của tòa án cấp huyện bị hủy hoặc sửa đang có chiều hướng gia tăng. Hai bản án chưa “tâm phục khẩu phục” sau đây là ví dụ điển hình.

Một vụ án bị TAND tỉnh tuyên hủy án sơ thẩm của tòa cấp huyện. Ảnh: Ánh Tuyết

* Cho “treo” vì quên tiền án

Khoảng 19 giờ 30 phút ngày 19.12.2007, Trần Đình Hùng (có giấy phép lái xe hạng C), 38 tuổi, trú tại 01 Đinh Bộ Lĩnh, thị trấn Ngô Mây, huyện Phù Cát, trực tiếp điều khiển ôtô có tải trọng 5,5 tấn, mang biển kiểm soát 77K-1704, chạy theo hướng Bắc– Nam với vận tốc khoảng 40km/giờ. Khi đến đoạn Quốc lộ 1A thuộc thôn Diêm Tiêu, thị trấn Phù Mỹ, phát hiện phía trước đầu xe khoảng 10m có một mô tô mang biển số 77H-3813 do anh Dương Văn Thầu điều khiển từ hướng Đông lên Quốc lộ 1A, Hùng không giảm tốc độ mà đánh tay lái về phần đường phía Đông tránh. Tuy nhiên, vì khoảng cách giữa hai xe quá gần, nên  ô tô do Hùng điều khiển đã tông thẳng vào đầu mô tô do anh Thầu điều khiển, vụ tai nạn đã làm anh Thầu chết.

Tại bản án hình sự sơ thẩm số 45/2008/HSST ngày 29.7.2008 của TAND huyện Phù Mỹ, Hội đồng xét xử (HĐXX) đã nhận định Trần Đình Hùng phạm tội Vi phạm quy định về điều khiển phương tiện giao thông đường bộ. Áp dụng Khoản 1, Điều 2002; điểm b, p, Khoản 1, Khoản 2, Điều 46 và 60 Bộ luật Hình sự, HĐXX cấp sơ thẩm đã tuyên phạt Trần Đình Hùng 12 tháng tù cho hưởng … án treo. Do không có kháng nghị, kháng cáo, nên bản án có hiệu lực thi hành.

Sau nhiều tháng bản án sơ thẩm có hiệu lực thi hành, đầu năm 2009, khi nghiên cứu hồ sơ vụ án, Phòng Giám đốc kiểm tra TAND tỉnh phát hiện vụ án có “vấn đề” nên đã tiến hành thẩm tra. Kết quả, Phòng Giám đốc kiểm tra đã phát hiện tại thời điểm gây ra tai nạn làm anh Thầu chết, Trần Đình Hùng vẫn còn trong thời gian chấp hành án treo cũng về tội “Vi phạm quy định về điều khiển phương tiện giao thông đường bộ”. Trên cơ sở đó, mới đây TAND tỉnh đã mở phiên tòa hình sự tái thẩm, quyết định hủy bản án sơ thẩm của TAND huyện Phù Mỹ để điều tra, xét xử lại về phần hình phạt đối với bị cáo Trần Đình Hùng.

* Đình chỉ bản án vì “nhận định nhầm”

Tương tự như vụ án trên, mới đây TAND tỉnh cũng đã ban hành quyết định hủy bản án sơ thẩm số 40 ngày 10.8.2009 của TAND huyện Tuy Phước về việc đình chỉ vụ án đối với Trần Thị Thanh (33 tuổi, trú tại thôn An Thượng, xã Song An, thị xã An Khê, tỉnh Gia Lai) bị truy tố về tội Trộm cắp tài sản, qua đó yêu cầu cấp sơ thẩm xét xử lại theo hướng bị cáo có tội.

Khoảng 8 giờ ngày 12.7.2009, khi đi ngang qua nhà anh Cao Văn Hòa, ở thôn Luật Bình, xã Phước Quang (Tuy Phước), thấy trong nhà chất nhiều lúa nhưng không ai trông giữ, Thanh liền lẻn vào nhà vác trộm một bao lúa nặng 50kg. Trong lúc đang loay hoay chuẩn bị chở bao lúa đi thì Thanh bị người dân địa phương phát hiện bắt giữ. Kết quả định giá tài sản cho thấy, bao lúa trên trị giá 200 ngàn đồng. Ngoài vụ việc này, trước đó khoảng 1 tháng (ngày 9.6.2009), Thanh cũng đã lấy trộm 31kg lúa tại nhà bà Hồ Thị Cẩm Lệ, ở thôn Tri Thiện, xã Phước Quang và bị Công an xã Phước Quang ra quyết định xử phạt hành chính với số tiền 200 ngàn đồng.

Ngày 10.8.2009, TAND huyện Tuy Phước mở phiên tòa hình sự sơ thẩm xét xử Trần Thị Thanh về tội Trộm cắp tài sản. Tại tòa, đại diện VKSND huyện Tuy Phước nhận định bị cáo có tội do hành vi trộm cắp tài sản chưa đến 2 triệu đồng nhưng trước đó đã bị phạt hành chính về tội danh trên nên đã đề nghị HĐXX sơ thẩm tuyên phạt bị cáo Thanh từ 3 đến 6 tháng tù giam theo quy định tại khoản 1 Điều 138 và điểm g, h, p khoản 1, Điều 46, Điều 47 BLHS. Tuy nhiên, HĐXX sơ thẩm nhận định rằng bị cáo Thanh chỉ trộm tài sản có giá trị dưới 2 triệu đồng. Do vậy, áp dụng điểm đ, khoản 2, Điều 1, Nghị quyết số 33/2009/NQ-12 ngày 16.9.2009 của Quốc hội và điểm 2, Điều 107, Điều 180, Điều 199 Bộ luật Tố tụng hình sự, HĐXX sơ thẩm đã quyết định đình chỉ vụ án.

* Xử sai do năng lực yếu?

Từ hai vụ án trên cho thấy, nguyên nhân dẫn đến việc TAND tỉnh hủy bản án sơ thẩm là hết sức “sơ đẳng”. Một vụ án vì lý do “bỏ qua” tiền án của bị cáo, còn một vụ án vì HĐXX “nhận định nhầm” quy định của pháp luật. Thực tế từ những kết quả xét xử một số vụ án tương tự cho thấy công tác xét xử của một số thẩm phán có vấn đề; cần phải được xem xét về trách nhiệm để không ngừng củng cố năng lực hành vi về xét xử của các thẩm phán, góp phần củng cố hệ thống pháp luật ở tỉnh nhà.

Theo nhận định của ông Phạm Quốc Huy - Chánh án TAND tỉnh, nguyên nhân dẫn đến công tác giải quyết án hình sự, các bản án quyết định bị hủy phần lớn do xét xử sơ thẩm hình sự chưa xem xét đầy đủ tính chất, mức độ phạm tội của bị cáo; chưa làm rõ hành vi phạm tội của bị cáo, đánh giá chứng cứ thiếu chính xác toàn diện. Chất lượng giải quyết, xét xử các loại vụ án của một số Tòa án cấp huyện chưa đáp ứng đầy đủ trong tình hình hiện nay; các vụ án bị hủy do lỗi chủ quan của thẩm phán  còn nhiều…

Năm 2008, TAND tỉnh đã xét xử phúc thẩm hủy 24 vụ án của TAND cấp huyện, thành phố, chiếm tỷ lệ án bị hủy 1,5%; cải sửa toàn bộ bản án 7 vụ, chiếm tỷ lệ 0,4%. Nguyên nhân là do trong quá trình xét xử, HĐXX của TAND cấp huyện, thành phố đã thiếu sót do thu thập đánh giá chứng cứ; thụ lý, giải quyết chia thừa kế, tài sản chung hết thời hiệu không đủ điều kiện, vi phạm nghiêm trọng tố tụng dân sự…

• Ánh Tuyết