|
Năm 1954, Hiệp định Giơnevơ về chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở Đông Dương được ký kết. Nhưng kẻ địch đã phá hoại Hiệp định, đàn áp dã man những người kháng chiến, âm mưu chia cắt lâu dài đất nước ta. Theo sự phân công của Đảng, nhiều cán bộ miền Nam "ở lại", bí mật nằm vùng, lãnh đạo nhân dân kháng chiến chống Mỹ-Diệm, đấu tranh thống nhất nước nhà. Ông Nguyễn Trung Tín, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy Bình Định, từ đầu cuộc chiến tranh đã "ở lại", sống, hoạt động trên núi rừng Vĩnh Thạnh, kể:
Huyện ủy Vĩnh Thạnh lúc bấy giờ có mười sáu anh em người Kinh và ba anh người dân tộc Ba na, tuổi đều xấp xỉ ba mươi. Chúng tôi sống "bốn cùng" là cùng ăn, cùng ở, cùng làm và cùng nói tiếng Ba na với người dân tộc anh em, yêu thương nhau như ruột thịt.
 |
|
Các thanh niên dân tộc Chăm H’roi (làng Đắk Đâm, huyện Vân Canh) đang gói loại bánh truyền thống của mình. Ảnh: Hoài Thu
|
Để giữ bí mật, chúng tôi luôn luôn phải chuyển chỗ ở. Năm đó đến nơi đóng quân mới trên nước Sò Đo. Tết đến chẳng có một chút thực phẩm nào, cuối cùng dưới xuôi gởi lên một chai dầu phụng gọi là quà Tết cho Huyện ủy. Tuy nhiên dưới suối lại có rất nhiều con qué (giống một loại ếch nhỏ). Đêm đêm chúng ca hát ọt ẹt ầm ĩ khiến cái dạ dày của chúng tôi đã rỗng càng xót, thế là anh em rủ nhau đốt đuốc bắt về làm thịt. Năm ấy, chúng tôi ăn Tết bằng món qué um dầu phụng với chuối non suốt từ lúc đưa ông Táo về trời cho đến ngày hạ nêu - mồng bảy.
Đêm giao thừa năm ấy, tuy cuộc sống khó khăn nhưng lại có một không khí thật đặc biệt và cũng vui đáo để, làm tôi nhớ mãi. Tối đó, sau khi cúng ông bà xong, chúng tôi ngồi vây quanh, món qué um để giữa, rồi mọi người tự "bày" thêm nhiều món khác nhau và kể về các loại bánh mứt gia đình thường làm như bánh chưng, bánh tét, bánh bảy lửa, bánh thuẫn, bánh in, mứt gừng, mứt dừa… và mời nhau ăn. Bá Wang (tên dân tộc của anh Châu) phụ trách hành chính quản trị là người biết "nấu" được nhiều món nhất hôm ấy. Anh "đặt lên mâm" chỗ này là món chình um, chình nướng, chỗ kia là món cá niên nướng bẹ chuối, canh cá niên nấu chua me, chỗ nọ là thịt cà xốc nướng bẹ chuối… Toàn là những món thuộc hàng sơn hào hải vị thơm ngon cả. Anh Tơn liên lạc và anh Đổng tạp vụ hồi giờ chưa được ăn những món ấy, nghe Bá Wang kể và "đặt" chỗ nào là cứ trố mắt nhìn vào nơi đó, hình như các anh còn ngửi được cả mùi thơm của các món ăn phảng phất trong không gian… Có lẽ bụng đói cồn cào mà lại được thêm những món ăn tưởng tượng hấp dẫn cái dạ dày nên món qué um đêm giao thừa năm ấy mới tuyệt diệu làm sao!
Rồi chúng tôi cũng lấy khố, áo mới giặt ra mặc, mừng tuổi nhau, chúc nhau năm mới thắng lợi, sum họp… và cùng nhau nhớ lại, vui sướng tự hào kể cho nhau nghe chuyện gia đình, vợ con đang sống trên đất Bắc, gần Đảng, gần Bác Hồ. Anh Ấm có tên dân tộc là Bá Mơn bùi ngùi lấy ảnh con gái ra khoe:
- Con gái mình tên là Bích Trâm đấy; nó đang học lớp 3 ở trường học sinh miền Nam tại Hải Phòng. Ít năm nữa nó lớn, mấy cậu nhỏ đây ai muốn gọi mình bằng cha thì phải đăng ký trước nha!
- Mặt nó tròn như trăng rằm thế này, ai ưng! Bá Wang liến thoắng nói.
- Thôi đi, mấy ông tướng. Sao lũ bay giống con cáo của Ê Dốp thế! Thấy chùm nho ngon ngọt ở trên cao không với tới được nên phải nuốt nước bọt mà chê "nho còn xanh quá" chứ gì?
Thế là mấy anh em lại trêu nhau rồi cười rộ lên. Khi đó, lòng tôi bỗng trào lên một niềm thương nhớ vô biên. Bất giác tôi như thấy khuôn mặt vợ và các con tươi cười rạng rỡ ẩn hiện trong những cánh hoa đào của miền Bắc thân yêu.
| 
