Mươi năm trước, nhiều lần tôi đã về Vân Sơn (thị trấn Đập Đá, huyện An Nhơn, tỉnh Bình Định), chụp lấy chụp để những hình ảnh của làng. Từ đống đất, bàn xoay đến cách trồng lò. Tôi e, cái nghề này rồi thì khó mà bước qua thế kỷ XXI. Và nếu nó có... mệnh hệ nào, thì ít ra mình cũng còn giữ được một ít hình ảnh tư liệu. Thế nhưng, trái với suy nghĩ ấy, nghề làm đồ đất nung ở Vân Sơn vẫn cứ túc tắc, túc tắc đi cùng đời sống đến giờ.
Mấy năm gần đây, ngoài thị trường cũ như Đà Nẵng, Huế, đồ đất Vân Sơn còn vào đến Kiên Giang, Rạch Giá ở phía Nam, Quảng Ninh ở phía Bắc... Thợ gốm kể: Mấy người đếm hàng của mình nói dẫy, đơn giản lắm - Lò tốt. Dậy thâu....
Đứng trên nóc lò nung, ngay trong tầm mắt tôi thấp thoáng bóng những ngôi tháp Chăm. Dường như đã có mối liên quan nào đó giữa việc chế tác gạch xây dựng những ngôi tháp Chăm với nghề gốm truyền thống ở Vân Sơn. Vân Sơn là tên bây giờ chứ thửa xa xưa làng ở sâu vào bên trong gần mỏ đất sét cũ và tên làng là Nhạn Tháp. Gốm Vân Sơn xốp, nhẹ và sắc đỏ cũng hệt như những viên gạch trên thân tháp và lặng lẽ góp mặt như thế đó.
Ở làng gốm, chỉ cách nhau một quãng đường ngắn nhưng nếu bên ngoài đã có màu phố thị nhưng bên trong tất cả vẫn còn dung dị lắm. Cả tiếng cười, giọng nói, cách mở lòng mình với khách lạ vẫn hồn hậu như năm nảo năm nao.
Làng nghề dân dã trên "đất vua áo vải" và vùng phụ cận (An Nhơn-Bình Định) luôn hấp dẫn người ta lần về với nó do chất dung dị, hồn nhiên hiếm thấy. Không biết tôi có phải là người quá lãng mạn không khi cứ tin rằng cái thời của đất đang trở lại.
Bạn hãy tự mình về làng gốm một lần đi...
 |
|
Một đoạn phố gốm Vân Sơn. |
|
 |
|
Gốm đang lên hình. |
|
 |
|
Qua một lượt bàn xoay, gốm thành phôi với nguyên màu vàng nhạt. Thợ gốm sẽ dùng đến một con dao nhỏ thật sắc để kẻ, vẽ, hoặc khoét hoa văn, đường viền trang trí... Cái phôi ấy, xong đâu đó bán thành phẩm được đem hong khô trong vòng 3-4 ngày. Nhưng không phải đã xong, thợ gốm còn phải “tinh chỉnh” phôi gốm để bán thành phẩm hoàn hảo trước khi đem nung. |
|
 |
 |
|
Xếp gốm vào lò. | | |
 |
|
Những chiếc lò gốm đất nung Vân Sơn bền và đẹp hơn rất nhiều nhờ được thợ gốm gia cố thêm những sợi thép mỏng bên sườn, quanh thân lò như thế này. |
|
 |
|
Từ những chuyến xe này, gốm Vân Sơn đến với mọi miền đất nước. | |
| 
