Võ Duy Dương (1827-1866) là một trong những lãnh tụ nghĩa quân chống thực dân Pháp đầu tiên ở VN.

Võ Duy Dương sinh ra ở thôn Cù Lâm Nam, xã Nhơn Tân, huyện An Nhơn. Năm 1857, hưởng ứng lời kêu gọi vào Nam khai hoang lập ấp, ông đã đưa gia đình vào đất Ba Giồng (Đồng Tháp) chiêu dân lập đồn điền. Năm 1859, Pháp đánh chiếm Gia Định rồi lấn dần đất Nam Bộ. Không thể làm ngơ trước cảnh nước mất nhà tan, ông cùng Trương Định, Nguyễn Hữu Huân phất cờ chống Pháp và đem hết tài sản ra tổ chức đánh Pháp. Ông vận động được hàng ngàn người theo dấy nghĩa; trong đó, có cả lính đánh thuê của Pháp và một người Pháp là Liguet. Lúc đầu, triều đình phong ông chức Thiên Hộ Dương rồi Lãnh binh nhằm ghi nhớ sự cống hiến của ông cho công cuộc cứu nước, còn đồng bào Nam Bộ thì gọi nghĩa quân của ông là quân Thiên Hộ Dương

Tháng 4 năm 1866, Pháp huy động một lực lượng gồm thủy quân và bộ binh quyết đánh chiếm sở chỉ huy của nghĩa quân. Nhiều trận đánh ác liệt đã xảy ra. Nghĩa quân đã tiêu diệt hàng trăm quân địch, làm nổ tung tàu chiến khi chúng định rút lui. Tuy nhiên, trước sức công phá của súng đạn giặc, Võ Duy Dương đành ra lệnh cho quân tản vào vùng đầm lầy để bảo toàn lực lượng. Nhưng rồi quân Pháp lùng sục gắt gao, thế lực nghĩa quân suy yếu dần. Võ Duy Dương lâm bệnh qua đời ở tuổi 39.

Võ Duy Dương và những tướng sĩ của ông bất tử trong truyền thống hào hùng của dân tộc và sống mãi với các thế hệ mai sau. Đền thờ ông được xây dựng tại quê hương (xã Nhơn Tân, huyện An Nhơn) và được công nhận di tích cấp tỉnh năm 2007.

Ngày nay ai về Nhơn Tân ghé thăm đền thờ nhà yêu nước Võ Duy Dương cũng là cách tưởng nhớ đến công lao dựng nước và giữ nước của tiền nhân.

• Văn Lưu