Trên sân khấu, họ là những bà hoàng, công chúa… Khép lại tấm màn nhung, họ trở về với bao nỗi lo toan thường nhật của một người phụ nữ…

NSƯT Lệ Quyên may phục trang sân khấu bằng chiếc máy may mua từ cách đây gần hai mươi năm.

* Tất bật đời thường

Trong một con hẻm trên đường Nguyễn Thái Học, ngôi nhà của nữ NSƯT Thiên Chi (Đoàn Ca kịch Bài chòi Bình Định) gọn gàng, giản dị. Khác với những ngoa ngoắt trên sân khấu, Thiên Chi trong đời thường là một phụ nữ ít nói, hay cười. Tôi nêu nhận xét ấy, Thiên Chi cười: “Có lần, xem tôi diễn “Lâm Sanh - Xuân Nương”, mẹ chồng đã nói: “Mẹ không tin đó là con dâu của mẹ”.

Hãy xem “vương phi” độc ác ấy, sống cuộc đời thường như thế nào. Ngày ngày, chị vẫn đều đặn chở con gái, năm nay đã 14 tuổi, đi học, rồi đi chợ, nấu cơm. Thiên Chi tâm sự: “Nhiều lúc con gái đấu tranh với mẹ để được tự đạp xe đến trường, nhưng mình lại không an tâm, vì đường đến trường phải qua con phố rất đông đúc. Bởi vậy, bận mấy, mình cũng cố đi đón cháu. Những ngày đi diễn ở xa, mình lại nhờ cô gia sư đi đón và ngủ lại nhà để lo cho cháu”.

Vừa làm mẹ, vừa thay cha dạy dỗ con, vừa làm tròn trách nhiệm xã hội, đổ mồ hôi trên sàn diễn, vậy mà chị vẫn cười tươi: “Bây giờ, đời sống của nghệ sĩ đã đỡ nhiều, chứ trước còn cực nữa. Ngày còn ở trong khu tập thể của Đoàn, có lúc, mình nuôi đến tám con heo cơ đấy. Ai cũng ngạc nhiên”. Chồng chị, cũng là người trong Đoàn. Họ gặp nhau khi chị rời Trường Trung học Văn hóa - Nghệ thuật Bình Định về đầu quân cho Đoàn năm 1988. Họ lấy nhau hai năm sau đó, nhưng rồi phải chia tay nhau cách đây hai năm.

Cũng vừa được phong danh hiệu NSƯT cùng đợt với Thiên Chi, là NSƯT Lệ Quyên (Nhà hát Tuồng Đào Tấn). Lúc tôi đến, nữ NSƯT này đang tất bật chọn phục trang cho khách hàng thuê - nghề phụ của chị. NSƯT Lệ Quyên tâm sự: “Trước đây, hai vợ chồng vẫn may hàng bỏ chợ, nhờ vậy mới qua được cái đận gian khó nhất của đời diễn. Sau này, mình học thêm nghề may phục trang từ người dượng của anh Việt (nghệ sĩ Hoàng Việt - chồng chị). Hồi đó, anh Việt hay đi dàn dựng các chương trình, kiếm phục trang rất khó. Vậy là mình quyết định bỏ vốn ra, mở rộng hoạt động và dần hình thành tiệm cho thuê đồ diễn như bây giờ”.

Với chị, may phục trang vừa là nghề kiếm thêm thu nhập, vừa là niềm đam mê, nên những ngày rảnh rỗi chị lại thiết kế trang phục rồi mày mò may cho được và tự thấy vui bên những sản phẩm của mình.

* Bởi trót “vương mang...” 

“Vì vương mang gánh nghĩa gánh tình, (cho nên) phải lịu địu tay bồng, tay ẵm”. Tâm sự ấy của NSND Hòa Bình, hóa ra lại đúng với không ít nữ nghệ sĩ trót vương mình vào câu hát. Ngay NSND Hòa Bình cũng có lúc tưởng đã phải bỏ nghề. Chị kể: “Tôi sinh cháu đầu tiên (1980) mới được hai tháng, đã phải gồng gánh theo đoàn đi diễn, mang cả con theo. Đêm đầu tiên vào vai Ngọc Hân, mới hát được mấy câu, đã thấy chân tay rã rời. Mà lưu diễn hồi đó dài cả tháng rưỡi, hai tháng... Có lúc tưởng phải bỏ nghề… Nhưng đêm nằm nghĩ lại, đây đâu chỉ là nghề, mà nó đã như chuyện cơm ăn, áo mặc hằng ngày”.

NSƯT Thiên Chi cũng có kỷ niệm tương tự. “Ngày con bé mới 7 tháng tuổi, chưa cai sữa được, Đoàn ra Tam Quan Nam (Hoài Nhơn) diễn, mình phải đem con bé theo. Năm đó, trời lạnh lắm. Thường thì những chuyến đi như thế, mình hay cột võng cho bé nằm trên xe. Nhưng lần này, xe của Đoàn không đưa vào sát sân khấu được, phải đậu ngoài sân UBND xã, nên mình đem con bé cột gần sân khấu. Thấy bé lạnh quá, anh em trong Đoàn phải kiếm củi đốt một đống lửa gần đó để sưởi ấm cho cháu”.

Vất vả trong đời thường, những nữ nghệ sĩ này chấp nhận như một lẽ đương nhiên bởi nghề của họ là “làm khi mọi người chơi, chơi lúc mọi người làm”. Tết, mọi người quây quần bên mái ấm gia đình, thì ngay từ mùng hai, họ đã xuất hành, bước vào mùa lưu diễn. Với người phụ nữ, nếu không được gia đình thông cảm thì rất khó.

Đâu phải ngẫu nhiên, nhiều nữ nghệ sĩ đã chọn bạn đời là đồng nghiệp, để được cảm thông, chia sẻ. Ở Đoàn Ca kịch Bài chòi Bình Định, hễ nói đến tổ ấm nghệ sĩ, là người ta nhắc đến hai gương mặt sáng chói của sân khấu ca kịch bài chòi miền Trung: NSƯT Hoài Huệ và NSƯT Hồ Thu. Họ vừa là bạn diễn, vừa là bạn đời, đồng hành trên những bước đường sáng tạo nghệ thuật. Nhưng ngay cả như vậy, thì họ cũng có khó khăn riêng.

Cặp vợ chồng này từng tâm sự: “Cả hai vợ chồng cùng làm diễn viên thì tất nhiên cũng có khó khăn. Chẳng hạn, riêng việc đi diễn, tất nhiên, nhà phải đóng cửa, con cái đành phải gửi ông, bà. Rồi cả khó khăn về vật chất… Thế nhưng, cũng có điều thuận. Hai vợ chồng trong nghề thì nhiều thứ rất đồng cảm, tôn trọng nhau hơn. Những việc gì cần sự giúp đỡ, cần sự trau dồi về nghề nghiệp, thì đã có người trong nhà cùng chia sẻ”.

* “Cứ nhìn lên con đường phía trước”

Vất vả đời thường, nhưng họ chưa bao giờ vơi cạn niềm đam mê nghệ thuật. “Trời không phụ người hiền. Hãy nhìn lên con đường phía trước và cứ đi thì sẽ hết con đường - những lúc khó khăn nhất, tôi đều tự nhủ mình như vậy. Và rồi, với tình yêu nghề, tôi đã vượt qua được”- NSƯT Thiên Chi tâm sự. Để rồi đêm đêm, trên sân khấu, họ bỏ lại hết  những lo toan ngày thường để hóa thân và sống trọn vẹn với nhân vật của mình.

• Lê Viết Thọ