Đại dịch HIV/AIDS đang trong giai đoạn tập trung, song lại ẩn chứa nhiều yếu tố nguy cơ bùng phát. Vì thế, yêu cầu cấp bách lúc này là phải phát huy vai trò đầu tàu của lãnh đạo và sự phối hợp của các cấp, ngành, đoàn thể. Đó là những nội dung được các đại biểu tham gia hội thảo tăng cường công tác phòng chống HIV/AIDS tổ chức tại TP. Quy Nhơn đưa ra “mổ xẻ”.

Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh thăm, tặng quà cho Trung tâm Giáo dục Lao động xã hội tỉnh. Ảnh: T.Hiền

* Phần nổi của tảng băng chìm

Đó là nhận định của tiến sĩ Đinh Sỹ Hiền, Phó viện trưởng Viện Pasteur Nha Trang về các thông số liên quan đến đại dịch HIV/AIDS của tỉnh Bình Định nói riêng và cả nước nói chung. Có rất nhiều nguyên nhân để lý giải cho tình trạng này, đó là sự kỳ thị, phân biệt đối xử của cộng đồng; mạng lưới giám sát người nhiễm của ngành y tế quá mỏng; công tác quản lý các nhóm đối tượng có nguy cơ cao như nghiện chích ma túy (NCMT), gái mại dâm (GMD) còn hạn chế.

Hình thái lây nhiễm HIV ở nước ta vẫn đang trong giai đoạn tập trung. Tỉ lệ nhiễm HIV rất cao ở nhóm NCMT và GMD. Đối với nhóm NCMT, năm 2007, tỉ lệ nhiễm trung bình toàn quốc là 20,23%; Bình Định là 10,49%. Đối với nhóm GMD, tỉ lệ trung bình toàn quốc là 3,4%; Bình Định được liệt vào nhóm các tỉnh, thành có tỉ lệ cao.

Theo giám sát của ngành y tế, dịch HIV có xu hướng chững lại và không gia tăng nhanh như các năm trước đây. Tuy nhiên, đại dịch này vẫn chứa đựng các yếu tố nguy cơ bùng nổ nếu các biện pháp can thiệp không được triển khai hiệu quả. Điều này đã được các đại biểu tham gia hội thảo đề cập xung quanh công tác quản lý các nhóm đối tượng có nguy cơ cao là NCMT và GMD.

Ông Trần Quang Phụng, Trưởng phòng Cảnh sát điều tra tội phạm ma túy, Công an tỉnh, phân tích: Hiện nay, đối tượng NCMT đang được quản lý ở Bình Định là 77 trường hợp nhưng thực tế, số người NCMT và sử dụng ma tuý ở cộng đồng lớn hơn nhiều. Điều đáng nói, khi người đã nghiện thì nghiện rất nặng, nguy cơ sử dụng bơm kim tiêm chung, dẫn đến lây nhiễm HIV/AIDS là điều không tránh khỏi.

Còn đối với nhóm GMD được xem là nguồn lây nhiễm HIV chủ yếu ở Bình Định, việc quản lý cũng đang gặp nhiều khó khăn. Hoạt động mại dâm hiện rất phức tạp, đủ các loại mại dâm trá hình, địa bàn không chỉ ở thành phố mà còn len lỏi về vùng nông thôn, miền núi, các trục lộ giao thông, nơi lái xe quá cảnh, cảng biển… Số lượng GMD hiện nằm trong hồ sơ quản lý là 120 người, nhưng theo nhiều nguồn tin con số này ước tính có khoảng 500 người. Trong khi đó, nhóm đối tượng quan hệ tình dục với GMD có nguy cơ lây nhiễm HIV/AIDS ở Bình Định khá lớn, với khoảng 20.500 ngư dân thường xuyên đánh bắt cá xa bờ, 3.750 lái xe tải đường dài trong và ngoài tỉnh, 20.000 lao động tự do ở các tỉnh phía Nam và Tây Nguyên, khách du lịch…

* Cộng đồng trách nhiệm

Trong công tác phòng chống HIV/AIDS, sự phối hợp liên ngành và sự quan tâm của lãnh đạo Đảng, chính quyền được nhấn mạnh là những nhân tố quyết định cho sự thành công, đẩy lùi đại dịch HIV/AIDS.

Vai trò của các cấp, ngành, đoàn thể trong việc đẩy lùi đại dịch HIV/AIDS là rất quan trọng. Bà Phạm Thị Thanh Hồng, Phó chủ tịch Hội LHPN tỉnh, cho biết: “Hiện nay, số phụ nữ nhiễm HIV ở địa bàn tỉnh đều lây nhiễm từ chồng. Vì thế, thời gian qua, Hội đã tổ chức nhiều hoạt động truyền thông giáo dục, với các mô hình: Câu lạc bộ phòng chống AIDS lồng ghép, Câu lạc bộ mẹ và con gái ở phường Ghềnh Ráng (TP Quy Nhơn), Câu lạc bộ nữ vị thành niên, thanh niên tại xã Hoài Hải (Hoài Nhơn) hay hoạt động phòng chống AIDS của phụ nữ xã Hoài Hương (Hoài Nhơn). Tuy nhiên, các mô hình này mới chỉ dừng ở mức độ tuyên truyền. Nhiều chị em ở các vùng nông thôn có xu hướng ra thành phố tìm việc làm nên rất khó hỗ trợ và vận động họ”.

Trong khi đó, đại diện của Tỉnh Đoàn, anh Nguyễn Xuân Vĩnh cũng cho rằng, các hoạt động tuyên truyền phòng chống HIV/AIDS ở các cơ sở đoàn đối với lực lượng thanh niên cũng chỉ tập trung theo chủ điểm, mỗi năm 1-2 lần.

Bác sĩ Võ Khắc Thành, Giám đốc Trung tâm Phòng chống HIV/AIDS tỉnh, thừa nhận, trong thời gian qua, công tác phối hợp liên ngành dù đã được triển khai nhưng chưa đồng bộ, chặt chẽ và thường xuyên. Đặc biệt, tỉnh ta có một lực lượng lớn công nhân trong và ngoài tỉnh đang làm việc, nhưng các doanh nghiệp vẫn đang đứng ngoài cuộc.

Với những yếu tố nguy cơ nói trên, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Nguyễn Thị Thanh Bình, nhấn mạnh chúng ta đang ngồi trên đống lửa của dịch HIV và cần phải có sự phối hợp mạnh mẽ giữa các ngành, đoàn thể. Đồng thời đề nghị các ngành, đoàn thể cần phải ưu tiên, “tranh thủ” linh hoạt đưa hoạt động phòng chống HIV/AIDS vào các hoạt động hàng năm nhằm giảm thiểu tác hại của HIV/AIDS.

• Thu Hiền