Sự nỗ lực của các ngành Y tế, Thể thao cũng như sự cải thiện đáng kể về mặt đời sống, đã góp phần nâng tầm vóc thanh thiếu niên Việt Nam ở tuổi trưởng thành. Ảnh: Hoàng Tuấn

Theo TS Dương Quốc Trọng, Tổng Cục trưởng Tổng cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình, Việt Nam đang bước vào giai đoạn “dân số vàng”, với tỷ lệ dân số trong độ tuổi lao động đạt giá trị cực đại và tỷ lệ dân số phụ thuộc dưới 50%. Nếu tận dụng tốt, Việt Nam sẽ có cơ hội “cất cánh” như một số nước châu Á trước đó. Tuy nhiên việc nâng cao chất lượng dân số đòi hỏi phải có sự đồng bộ, chung sức của nhiều ngành, nhiều lĩnh vực. Bởi các chỉ số về thể lực liên quan đến các ngành Y tế, Thể thao, còn các chỉ số về trí tuệ thì liên quan đến ngành Giáo dục - Đào tạo...

Những nỗ lực nâng cao chất lượng dân số của ngành Y tế và cộng đồng thời gian qua đã giúp cả nước có tỷ suất tử vong mẹ giảm xuống còn 75/100.000 trẻ em sống, tỷ suất trẻ em chết dưới 1 tuổi còn 15%o, tỷ lệ trẻ em dưới 5 tuổi suy dinh dưỡng chỉ còn 20% (số liệu năêm 2007-2008). Đặc biệt, sự nỗ lực của các ngành Y tế, Thể thao cũng như sự cải thiện đáng kể về mặt đời sống, đã góp phần nâng tầm vóc thanh thiếu niên Việt Nam ở tuổi trưởng thành. So với năm 1975, chiều cao trung bình của nam tăng 4,5 cm, nữ tăng 4 cm. Sự nỗ lực của ngành Giáo dục - Đào tạo cũng đã giúp trình độ dân trí Việt Nam ngày càng cao. Các chỉ số phát triển con người (HDI) tăng cao ở 3 yếu tố: thu nhập bình quân đầu người, tuổi thọ trung bình và giáo dục. Chỉ số HDI năm 2007 là 0,733 điểm, xếp thứ 105/177 quốc gia trên thế giới; dự kiến chỉ số HDI năm 2010 là 0,75 điểm.

Dù vậy, hành trình nâng cao chất lượng dân số trên bình diện cả nước vẫn còn gặp nhiều thách thức. Năm 2008, tuổi thọ bình quân của người Việt Nam là 72 tuổi, nhưng tuổi thọ bình quân khỏe mạnh chỉ là 62 tuổi; tỷ lệ người khuyết tật là trên 6% dân số, trong đó, có tới 1/3 khuyết tật bẩm sinh; tỷ lệ dân số thiểu năng trí tuệ và thể lực chiếm 1,5% và tăng lên từng năm; thêm vào đó, tình trạng mất cân bằng giới tính dẫn đến nhiều hệ lụy về xã hội lâu dài.

Theo Tổng điều tra dân số từ ngày 1.4.2009, dân số của Bình Định là 1.485.943 người, tăng 17.911 người so với năm 1999. Bình Định là tỉnh đông dân thứ 16 trong các tỉnh, thành phố cả nước; đứng thứ ba khu vực Bắc Trung Bộ và Duyên hải miền Trung (sau Thanh Hóa và Nghệ An). Tỷ lệ tăng dân số bình quân trong giai đoạn 1999-2009 là 0,2%/năm. Mật độ dân số 246 người /km2, đứng thứ 33 trong các tỉnh, thành phố cả nước và cũng đứng thứ ba khu vực Bắc Trung Bộ và Duyên hải miền Trung (sau Đà Nẵng và Thanh Hóa). Nhìn chung, những nỗ lực của ngành Dân số Bình Định đã mang lại những dấu hiệu tích cực trong công tác dân số. Mục tiêu đạt mức sinh thay thế đã thực hiện được, chất lượng dân số cũng đã từng bước được cải thiện.

Một cơ hội lớn cho tỉnh thực hiện mục tiêu nâng cao chất lượng dân số là năm 2009, Bình Định là tỉnh duy nhất trong cả nước nhận một lúc 3 đề án gồm: Kiểm soát dân số các vùng biển, đảo và ven biển; Sàng lọc trước và sơ sinh; Can thiệp giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh. Trong đó, đề án về Sàng lọc trước và sơ sinh được kỳ vọng như một hoạt động góp phần nâng cao chất lượng dân số về thể lực, trí tuệ con người thông qua tuyên truyền, vận động phát hiện, can thiệp sớm tật, bệnh ở thai nhi và sơ sinh giai đoạn 2009-2010. Việc áp dụng các kỹ thuật chẩn đoán sẽ phát hiện ra dị tật thai sớm và giúp cho bác sĩ, thai phụ có được những quyết định đúng đắn nhằm giảm bớt nỗi đau, gánh nặng cho gia đình và xã hội về sau.

May mắn khi được chọn triển khai cùng lúc 3 đề án, song thực chất, năm 2009 mới chỉ là bước khởi động các đề án. Hoạt động thực sự của các đề án thuộc về năm 2010. Ngành Dân số Bình Định đang cần sự phối hợp chặt chẽ từ phía các ngành, các cấp để biến các đề án nâng cao chất lượng dân số thành cơ hội thực sự giúp mỗi con người được sinh ra ở Bình Định khỏe mạnh và trí tuệ.

• Quang Khanh