Địch đã nhiều lần tổ chức tấn công càn quét Đồi Chè nhưng đều thất bại bởi tinh thần chiến đấu kiên cường của lực lượng làm nhiệm vụ bảo vệ tại đây. Tiêu biểu là trận đánh địch ở Đồi Chè vào cuối tháng 3.1971. Khi ấy, Tỉnh ủy đang tổ chức cuộc họp có sự tham dự của hàng trăm cán bộ chủ chốt của tỉnh, thị xã, huyện và Bộ Tư lệnh Sư đoàn 3 Sao Vàng để bàn phương án cho Chiến dịch Xuân - Hè thì bất ngờ địch bắn pháo dữ dội vào cao điểm Đồi Chè và các cao điểm xung quanh. Sau đó, chúng dùng máy bay trực thăng đổ khoảng một trung đoàn xuống vùng đồi núi Cát Sơn. Riêng Đồi Chè thì địch đổ một tiểu đoàn lính Nam Triều Tiên, tạo thế bao vây cơ quan đầu não của ta.

Đại tá Trần Huệ, nguyên Chỉ huy trưởng Bộ đội Biên phòng tỉnh, kể: “Khi ấy, tôi là Đại đội trưởng Đại đội An ninh vũ trang, nhận được chỉ đạo của Bí thư Tỉnh ủy Đặng Thành Chơn phải chỉ huy anh em bám trụ chiến đấu với địch để bảo vệ hậu cứ, đảm bảo cho cuộc họp tiếp tục diễn ra đúng thời gian… Tại cao điểm Đồi Chè, quân Nam Triều Tiên sau khi củng cố đội hình, đã tổ chức một mũi tiến quân càn quét vào khu hậu cứ của ta. Lúc này, tổ chiến đấu của đại đội đã phục kích đánh phủ đầu, tiêu diệt một số tên địch. Sau đó, các chiến sĩ ta rút xa cao điểm Đồi Chè khoảng 300 m, nơi đã đào sẵn hầm hào, công sự, lập trận địa chốt chặn con đường duy nhất địch có thể đi qua để đến với khu A và khu B. Bị đánh bất ngờ, địch tạm lui binh và sử dụng các loại pháo, ĐKZ, máy bay ném bom cày xới nát cả vùng Đồi Chè. Thế nhưng, mỗi lần chúng muốn xông lên chiếm điểm chốt chặn đều bị quân ta đánh trả, gây thiệt hại nặng nề. Cuối cùng, địch đành chấp nhận thất bại, rút quân sau 9 ngày đêm. Đại đội An ninh vũ trang đã anh dũng, sáng tạo trong chiến đấu, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, tiêu diệt hơn 100 tên sĩ quan, binh lính địch. Bí thư Tỉnh ủy Đặng Thành Chơn khen ngợi, đặt tên đại đội là “Kiên Cường”. Tảng đá lớn ở khu vực Đồi Chè chở che cho chúng tôi lập trận địa đánh địch cũng được gọi tên Tảng đá Kiên Cường”.

Đồng chí Nguyễn Văn Thiện (bìa phải) và đồng chí Nguyễn Thanh Tùng (bìa trái) trong hang đá Tỉnh ủy thời kháng chiến.

Chuyện ở chùa Hang

Chiều 25.4, Bí thư Tỉnh  ủy Nguyễn Văn Thiện dẫn đầu đoàn hơn 40 người, khảo sát Khu di tích cách mạng Đồi Chè. Tham gia đoàn khảo sát có các đồng chí: Nguyễn Thanh Tùng, Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy; Lê Hữu Lộc, Chủ tịch UBND tỉnh; cùng các đồng chí trong Ban Thường vụ Tỉnh ủy; lãnh đạo các sở, ban, ngành, địa phương.

Đoàn khảo sát của Tỉnh ủy đã đến dâng hoa, dâng hương tại các nghĩa trang liệt sĩ xã Cát Lâm và xã Cát Sơn trước khi tập kết tại chân hồ Hội Sơn để đi vào chùa Hang. Sau hơn ba mươi phút băng đồng, lội suối, đoàn khảo sát đến được khu vực chùa Hang, nơi có đoàn tiền trạm hơn 20 người là cán bộ, chiến sĩ Công an tỉnh và Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh đến trước để chuẩn bị…

Đêm 25.4, khu vực chùa Hang sáng bừng ánh điện máy nổ. Mọi người cùng ngồi lại bên bờ suối trò chuyện, ca vang những bài ca cách mạng. Ông Nguyễn Văn Cảnh, nguyên Trưởng Phòng Cảnh sát bảo vệ và hỗ trợ tư pháp, ngồi lặng im một góc tối bên bờ suối hồi tưởng những năm tháng hào hùng. “Tôi là chiến sĩ Đại đội An ninh vũ trang đã có 5 năm tham gia chiến đấu ở Đồi Chè. Không chỉ đi hướng dẫn trong đoàn tiền trạm lần này, từ sau giải phóng đến nay, tôi đã nhiều lần đưa các cán bộ, chiến sĩ công an về thăm lại nơi đây. Đồi Chè đã chứng kiến nhiều tấm gương hi sinh cao cả cho cách mạng. Xúc động nhất là chuyện, khi một tiểu đoàn bộ đội đang đóng quân trong hang thì địch bất ngờ đổ quân xuống. Mọi người vội tìm nơi nấp kín trong hang. Cô Nga ở trong hang đã dùng tay bịt chặt mũi, miệng con nhỏ mới sinh được mấy tháng tuổi vì sợ đứa bé khóc sẽ bị lộ, gây nguy hiểm cho đồng đội. Khi bọn địch rút đi, đứa con trên tay cô Nga đã tắt thở…” - ông Cảnh tâm sự.

Theo chỉ dẫn của ông Cảnh, tôi leo lên thắp hương tại chùa Hang. Đây là một hang đá nhỏ, ẩm thấp, nằm ở đầu nguồn suối. Tại hang đá này, 3 cán bộ cách mạng của ta khi đang trú ẩn đã bị địch bắt đem đi thủ tiêu. Sau này, nơi này được gọi là chùa Hang vì từng có nhà sư lên tu hành một thời gian. Đến khu vực chùa Hang, tôi gặp một người dân địa phương là ông Trương Đình Hải (62 tuổi). Hỏi ra mới biết, ông chính là cháu của cô Nga đã kể ở trên. Ông Hải cho biết: “Chuyện của thím Nga thì nhiều người dân địa phương đều biết và kính phục tinh thần hi sinh cho đồng đội, cho cách mạng. Hai vợ chồng chú thím tôi đều là dân xã Cát Sơn, tham gia hoạt động cách mạng trong kháng chiến và hiện đã mất”.

Đoàn công tác chụp ảnh lưu niệm trước cửa hang đá Tỉnh ủy.

Trải nghiệm khó quên

Sau một đêm mắc võng nằm ngủ dưới tán cây rừng, đoàn khảo sát bắt đầu lên đường đến Khu di tích cách mạng Đồi Chè vào sáng sớm 26.4. Mỗi người tham gia đem theo một ba lô chứa bi đông nước, cơm nắm muối vừng… để “cầm cự” trong chuyến đi lên Đồi Chè. Theo dự tính ban đầu, nếu đi với tốc độ trung bình, phải mất 3-4 tiếng đồng hồ mới đến nơi.

Không khí xuất phát đầy khí thế nhưng chỉ sau hơn nửa giờ liên tục leo dốc núi, một số thành viên hụt hơi, buộc phải quay về trong tiếc nuối để đảm bảo an toàn sức khỏe. Những người còn lại cũng đuối dần vì độ khó của quãng đường. Chỉ có những cựu chiến binh từng ở Đồi Chè là luôn đi đầu, trong đó, người có tuổi đời nhỏ nhất cũng đã gần 60. Bí thư Tỉnh ủy Nguyễn Văn Thiện cũng luôn ở trong tốp đầu, Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy Nguyễn Thanh Tùng kiên trì lên đến tận nơi. Càng leo lên cao, thử thách càng lớn khi đối diện với nhiều dốc đứng, trơn trợt… Mồ hôi vã ra như tắm nhưng ý chí đã thôi thúc các thành viên đoàn khảo sát tiến về phía trước trong hành trình về nguồn…  

Sau hơn 5 giờ vượt gần 6 km đường rừng núi, các thành viên đoàn khảo sát đã lên đến hang đá nơi Ban Thường vụ Tỉnh ủy làm việc trong thời kháng chiến chống Mỹ. Hang có độ cao hơn 810 m so với mực nước biển.

Sau khi ở Đồi Chè ngắm nhìn cảnh quan, ôn lại truyền thống lịch sử cách mạng, các thành viên đoàn khảo sát lại tiếp tục hành trình trở về cũng khó khăn không kém lúc đi.

• Bài: HOÀI THU- Ảnh: VĂN LƯU