Di tích Núi Bân (Huế) - nơi Nguyễn Huệ làm lễ cáo trời lên ngôi Hoàng đế.

Đôi câu đối trên nhắc lại sự kiện cuối năm 1788, Nguyễn Huệ lập đàn ở núi Bân (Huế), làm lễ cáo trời đất để lên ngôi Hoàng đế, lấy niên hiệu là Quang Trung. Tại đây, trước khi hành quân thần tốc ra Bắc Hà, nhà vua đã thét mắng (sất sá) quân xâm lược Mãn Thanh.

Những câu thơ tiếp theo, tác giả ám chỉ sự trả thù hèn hạ của nhà Nguyễn đối với nhà Tây Sơn và Quang Trung nói riêng. Theo đó, năm 1802, sau khi lên ngôi, Gia Long - Nguyễn Ánh đã thực hiện cuộc "tắm máu" cực kỳ tàn khốc. Không chỉ "đào mồ, cuốc mả", "tru di tam tộc" đối với dòng họ, con cháu vua Quang Trung, ngay cả những trung thần, tướng sĩ, quan lại của triều Tây Sơn cũng bị nhà Nguyễn trả thù.

Câu cuối của bài thơ "Linh nhân chung cổ tiểu Doanh Tần!" cũng chính là lời tố cáo đanh thép đối với nhà Nguyễn, đồng thời cho thấy tình cảm sâu nặng của tác giả đối với Quang Trung.

Không những thế, có thể nói, Kiến Quang Trung linh cữu còn là một tư liệu lịch sử có giá trị. Như chúng ta đã biết, trong "chiến dịch trả thù", Gia Long - Nguyễn Ánh đã cho quật cả lăng mộ của vua Quang Trung và san bằng tất cả. Sách "Đại Nam Chính biên liệt truyện" (Quốc sử quán triều Nguyễn) có chép: "Mùa đông năm ấy (1802), vua về Kinh, cáo tế ở miếu, dâng những tù bắt được đem hết phép trừng trị, đào mộ Nhạc, mộ Huệ, đem giã hài cốt vất đi, giam đầu lâu ở nhà ngục, đổi ấp Tây Sơn gọi là ấp Tây An".

Vì vậy, hơn nửa thế kỷ qua, nhiều nhà nghiên cứu sử học, khảo cổ học; nhiều cuộc hội thảo về lăng mộ vua Quang Trung đã được tổ chức nhằm làm sáng tỏ sự thật, xác định rõ vị trí thực sự của lăng mộ nhà vua. Ngay từ năm 1941, nhà nghiên cứu Nguyễn Thiệu Lâu đã thực hiện cuộc khảo sát thực địa ở phía nam kinh thành Huế và công bố bài viết "Lăng hoàng đế Quang Trung". Sau đó là hàng loạt công trình, tư liệu, bài viết của các nhà nghiên cứu: Lê Văn Hoàng, Bửu Kế, Nguyễn Hữu Đính, Phan Thuận An, Trần Đại Vinh, Nguyễn Đắc Xuân, Đỗ Bang, Mai Khắc Ứng…

Dù có những chi tiết và ý kiến trái ngược nhau, song tựu trung lại, hầu hết các nhà nghiên cứu đều tập trung dự đoán khả năng vị trí lăng mộ vua Quang Trung là ở khu vực lăng Ba Vành (nằm ở phía nam tu viện Thiên An - Huế) và khu vực gò Dương Xuân (phủ Dương Xuân, sau đó là cung điện Đan Dương).

Tuy nhiên, hầu như những ý kiến trên đều chỉ mang tính suy luận, phỏng đoán, chứ chưa có những bằng chứng thực sự thuyết phục, thậm chí có cả những ý kiến mang tính võ đoán.

Thật bất ngờ là qua bài thơ Kiến Quang Trung linh cữu, tác giả Lê Triệu cho biết, ông đã từng đến viếng lăng mộ vua Quang Trung và tỏ lòng đau xót, phẫn nộ khi lăng mộ Quang Trung bị Gia Long - Nguyễn Ánh phá hủy (Quang cảnh nhất ban thành phấn mị).

Đáng lưu ý, vị trí lăng mộ vua Quang Trung được tác giả xác định cụ thể là ở trên một ngọn núi có tên là Khuân Sơn. Vậy Khuân Sơn là ngọn núi nào, ở đâu?

Lục tìm đọc tư liệu từ sách "Đại Nam Nhất thống chí" (Quốc sử quán triều Nguyễn, tập 1, Nhà xuất bản Thuận Hóa - Huế - 1992), chúng tôi được biết một số thông tin về ngọn Khuân Sơn. Theo đó, trang 133 sách "Đại Nam Nhất thống chí" (tập 1) có chép: "Núi Khuân Sơn ở phía nam huyện Phong Điền (Thừa Thiên Huế - NV), có tên nữa là Thượng Sơn, vì hình núi tròn như vựa thóc, thượng lưu sông Phong Điền chảy về phía tây, có một con đường theo ven núi chạy về bắc, đi theo về phía tây có thể đến đất người Man Thượng".

Đây có thể coi là một thông tin cực kỳ quý giá đối với giới nghiên cứu sử học, khảo cổ học, nhất là đối với những người quan tâm đến triều đại Tây Sơn và Quang Trung - Nguyễn Huệ nói riêng.

Hoàng đế Quang Trung băng hà vào ngày 29-7 năm Nhâm Tý (1792). Hơn 213 năm đã trôi qua, song tinh thần, hoài bão và sự nghiệp "giúp dân dựng nước" của ông vẫn sống mãi trong trái tim của người dân đất Việt. Bài thơ Kiến Quang Trung linh cữu chính là tấm lòng của thần dân trăm họ đối với nhà vua. Điều đáng nói, bài thơ cũng chính là một tư liệu lịch sử quý giá. Hy vọng, từ tư liệu này, vấn đề lăng mộ vua Quang Trung sẽ được các nhà sử học, khảo cổ học nghiên cứu, làm sáng tỏ.

• Viết Hiền