Thuở nhỏ, Nguyễn Quang Huy là một chú bé can đảm, điềm tĩnh, thông minh, nhờ một võ sư ra công truyền võ nghệ mà thành tài. Khi Nguyễn Huệ đưa quân vào đánh Tống Phúc Hiệp ở Phú Yên, Nguyễn Quang Huy ra ứng mộ. Qua thử tài, thấy Nguyễn Quang Huy đánh bại các bộ tướng của mình và dùng hình nộm biểu diễn lối đánh móc câu tuyệt diệu, Nguyễn Huệ cả mừng, luôn cho đi theo mỗi khi ra trận. Khi Nguyễn Huệ cầm quân ra đánh Phú Xuân rồi ra Thăng Long lần thứ nhất, Nguyễn Quang Huy được phong làm Phó Đô đốc. Nhưng khi hai anh em Tây Sơn từ Thăng Long về Phú Xuân, ông cùng vua Thái Đức về Quy Nhơn. Mấy năm sau (1789), Nguyễn Ánh chiếm lại Gia Định, Nguyễn Lữ chạy về Quy Nhơn, Bình Thuận là vùng đất phải đối mặt với quân Nam. Biết tài dùng binh của Nguyễn Quang Huy, vua Thái Đức cử ông vào trấn thủ.
Tháng 3 năm 1793 Nguyễn Ánh sai quân đánh Bình Thuận, tự mình dẫn thuyền binh ra đánh Diên Khánh. Ở Bình Thuận, Nguyễn Quang Huy điều binh đánh quyết liệt, quân Nam không tiến lên nổi. Còn Diên Khánh, sau một trận kịch chiến, quân Tây Sơn phải bỏ thành chạy, thừa thắng Nguyễn Ánh đánh chiếm cả Phú Yên, rồi kéo quân ra đánh cửa Thị Nại, bao vây thành Hoàng Đế. Diên Khánh, Phú Yên rơi vào tay địch, Bình Thuận lâm vào thế cô. Không chống nổi hai đầu đánh ép lại, Nguyễn Quang Huy đành dẫn quân theo đường rừng về Phú Yên và chiếm cứ một vùng hiểm yếu ở đèo Cù Mông đóng quân, chờ dịp lập công chuộc tội.
Năm sau, Cảnh Thịnh sai Lê Văn Hưng đưa quân vào chiếm lại Phú Yên, ông mang quân bản bộ ra phối hợp. Vốn quen nhau từ trước, hai vị tướng Tây Sơn tin cậy nhau, hợp sức đánh lấy lại Phú Yên dễ dàng. Tháng 3 năm 1799, Nguyễn Ánh dẫn đại binh ra đánh chiếm thành Quy Nhơn, ông liền kéo quân ra đánh quyết liệt. Cúi rạp mình trên lưng bạch mã, dùng thương móc câu tả xung hữu đột trên trận địa. Một ngày chiến đấu, ông đánh bại 25 bộ tướng của Nguyễn Ánh, chém chết Tống Phước Nghĩa trước trận, đánh lui Lê Văn Duyệt, Nguyễn Huỳnh Đức trong thành kéo ra và Nguyễn Văn Thành vượt Cù Mông ập tới. Phục tài ông, đứng trên mặt thành, Nguyễn Ánh ra lệnh phải bắt sống Quang Huy chứ không được giết. Giữa lúc y đang buông lời khen: “Quang Huy tung hoành ngang dọc chẳng khác gì Triệu Tử Long cứu ấu chúa ở Trường Bản”, thì bỗng Nguyễn Quang Huy ruổi ngựa qua cổng thành, giương căng cung thiết thai, bắn trúng cánh tay trái của y. Nguyễn Ánh ngã bất tỉnh, các tướng phải đưa vào thành cứu chữa rồi đưa về Gia Định. Nhưng rồi thế trận bất cân, quân Nam hết lớp này lớp khác lại tràn tới, ông đành kéo quân về núi Dương An chờ dịp đánh phục thù.
Về sau, ông cùng người vợ giỏi cung kiếm mang quân ra giúp Trần Quang Diệu chiếm lại Quy Nhơn. Khi nhà Tây Sơn sụp đổ, ông đưa vợ con lên núi Dương An dựng nhà, trồng cây, sống trọn đời ở một thung lũng cao tiếp giáp trăng sao trên đỉnh Hòn Ông.
| 
