Bùi Thị Băng Tâm là chị con bác của nữ tướng Bùi Thị Xuân. Thuở thiếu thời, Băng Tâm là cô gái công dung ngôn hạnh nổi tiếng trong vùng. Nhiều chàng trai tuấn tú nhờ người mai mối cầu hôn nhưng cô chưa vừa ý ai.
Rồi bất ngờ xảy đến, Đô thống Ngô Mãnh, võ quan cao cấp của chúa Nguyễn bị Trương Phúc Loan hãm hại, bèn cùng cháu là Ngô Văn Sở, cải dạng hành khất vào Tây Sơn, nhờ thân sinh của Bùi Thị Xuân là Bùi Công cho độ thân. Mến con nhà gia thế sa cơ, Bùi Công tác thành Văn Sở và Băng Tâm nên vợ chồng.
Khác với cô em con ông chú thích ngồi trên mình ngựa, múa kiếm xông pha giữa trận tiền, Băng Tâm chỉ muốn làm người vợ hiền, tần tảo việc gia đình, để chồng yên tâm theo nghiệp lớn. Biết tài dụng binh của Văn Sở, ngay buổi đầu tụ nghĩa, Nguyễn Nhạc đã phong cho chức Đổng nhung. Khi Tây Sơn Vương lên ngôi, Ngô Văn Sở được phong Đại tư mã. Bà Băng Tâm rời quê, sống cùng chồng con trong dinh thự cạnh thành Hoàng đế. Đó là những năm tháng hạnh phúc nhất của bà.
Khi vua Thái Đức chia vùng cai quản cho hai em, bà theo chồng rời Quy Nhơn ra Phú Xuân, gắn bó với nghiệp lớn của Quang Trung. Ở Phú Xuân, mỗi lần chồng mang quân ra giải quyết việc Bắc Hà, là bà lại phấp phỏng lo âu. Diệt xong Nguyễn Hữu Chỉnh, Võ Văn Nhậm, Nguyễn Huệ lại giao cho chồng bà cai quản cả 11 trấn Bắc Hà. Khi Lê Chiêu Thống rước quân Thanh vào giày xéo nước ta, vua Quang Trung tiến quân ra Bắc. Khi tin đại thắng bay về, biết chồng vô sự, bà mừng khôn xiết. Sau đại thắng, vua Quang Trung lại giao cho Ngô Văn Sở tiếp tục cai quản cả 11 trấn Bắc Hà; một năm sau, lại cầm đầu sứ bộ đưa Phạm Công Trị sang bang giao với nhà Thanh. Đi sứ về, chồng bà nhận lệnh vua cầm thủy binh đánh bắt bọn hải tặc, quấy phá ngoài biển Đông.
Vua Quang Trung đột ngột qua đời, cả nước buồn đau. Bằng linh cảm người vợ, bà thấy âu lo cho sự nghiệp của chồng. Làm rể họ Bùi, chồng bà được ông anh Thái Sư Bùi Đắc Tuyên tin cậy gọi về Kinh, giao nắm binh quyền. Tuy vậy, chồng bà hết lời khuyên can ông anh không nên nhân dịp đưa quân vào cứu thành Hoàng đế mà tiếm quyền vua Thái Đức. Rồi tai họa ập đến gia đình bà. Đại Đô đốc Võ Văn Dũng đang làm Tổng trấn Bắc thành bị gọi về Kinh, chồng bà được cử ra thay. Vị Đại tướng này cho rằng chồng bà thông mưu với Thái sư, bèn mật bàn với Phạm Công Hưng và Nguyễn Văn Huấn đang đêm đem quân vây bắt Bùi Đắc Tuyên, giả chiếu vua, bắt cả chồng bà về, cho dìm xuống sông Hương.
Thế là vị dũng tướng quê Trảo Nha không chết trên yên ngựa, mà chết vì sự hiểu nhầm của người bạn chiến đấu từ ngày khởi binh. Biết tin, bà đau buồn khôn xiết, chiều chiều ra đứng bên bờ sông Hương than khóc. Bắc Cung Hoàng hậu Ngọc Hân và nữ tướng Bùi Thị Xuân hết lời khuyên giải mãi không nguôi.
| 
