Sắc chỉ cùng con dấu của triều đình sai đội thuỷ quân ra Hoàng Sa năm 1834

Mấy ngày qua, trên đảo Lý Sơn có tin về một người lạ mặt tự nhận là cán bộ nghiên cứu văn hoá ra đảo đòi lấy tờ lệnh này nhưng việc bất thành. Sự việc đã được báo cho các cấp có thẩm quyền. UBND huyện Lý Sơn đã thông báo đến toàn bộ các tộc họ trên đảo, nghiêm cấm trao các kỷ vật, hiện vật, tài liệu liên quan đến Đội Hoàng Sa cho bất cứ ai nếu chưa có sự đồng ý của lãnh đạo huyện.

Hôm nay 10.4, báu vật của dòng họ Đặng sẽ về đất liền, được cấp có thẩm quyền gìn giữ. Nội dung thông điệp trong tài liệu đã được giải mã, vấn đề còn lại là việc chúng ta sử dụng nội dung thông điệp ấy sao cho hiệu quả nhất, xứng đáng với sự bảo vệ, gìn giữ và hiến tặng của tộc họ Đặng.

Nội dung tờ lệnh nói gì? Bản dịch dưới đây của hai nhà nghiên cứu Hán Nôm Nguyễn Xuân Diện và Nguyễn Đức Toàn (Viện Nghiên cứu Hán Nôm): “Quan Án sát và Bố chánh tỉnh (Quảng) Ngãi làm việc cấp bằng này. Chiếu theo tháng trước tiếp được công văn của Bộ Binh, vâng sắc (triều đình) cho bộ ấy trước là phải thi hành việc tuyển chọn, trưng tập 3 thuyền, sửa sang bền chắc, đợi sẵn ở kinh. Các phái viên và lính thuỷ đi trước để cùng thám sát các vùng của xứ Hoàng Sa. Nhân kính theo đó mà xem xét và tuyển chọn trong tỉnh 3 thuyền tốt, cùng với đó là các vật dụng được tu bổ vững chắc, lại chọn ra tên Võ Văn Hùng - đã được cử đi từ năm trước và chọn thêm những dân phu ven biển thạo đường biển để sung làm thuỷ thủ trên thuyền. Cốt yếu là phải chọn mỗi thuyền 8 tên, tổng cộng là 24 tên, cứ đến hạ tuần tháng ba thì thuận theo thời tiết mà đi. Nay, nhân các việc đã xong xuôi, các phái viên đã đi lê thuyền đến; chọn thuỷ thủ giỏi mà Võ Văn Hùng đã tuyển chọn là bọn Đặng Văn Siểm có thể đảm nhận công việc lái thuyền. Nhân đấy mà cấp cho bằng này để đi một thuyền dẫn các thuỷ thủ trên thuyền theo quân của phái viên và Võ Văn Hùng cùng đến Hoàng Sa thi hành việc công. Đường biển ấy là nơi quan yếu, phải dốc sức mà thừa hành để cho công việc được mười phần trọn vẹn. Nếu bất cẩn, sẽ phạm trọng tội. Các người có trách nhiệm kê ở dưới đây. Vậy nên có bằng cấp này. Trở lên là bằng cấp. Đà công Đặng Văn Siểm người thôn Hoa Diêm, phường An Hải, huyện Bình Sơn và Dương Văn Định, người thôn Hoa Diêm theo đây mà thi hành. Kê Thuỷ thủ Tên Đề - Phạm Vị Thanh, An Vĩnh phường; Tên Sơ - Trần Văn Kham, An Vĩnh phường; Tên Lê - Trần Văn Lê, Bàn An ấp; Vũ Văn Nội, Tên Trâm - Ao Văn Trâm, Lệ Thuỷ Đông hai tên Tên Xuyên - Nguyễn Văn Mạnh, An Hải phường Tên Doanh - Nguyễn Văn Doanh, Mộ Hoa huyện, An Thạch, Thạch Nhã thôn Trương Văn Tài Minh Mệnh năm thứ 15 (1834), tháng tư, ngày 15”. Trên văn bản có ấn của Bố Chánh sứ Quảng Ngãi và Quảng Ngãi Án sát. Đoạn giữa của văn bản có ghi: “cứ đến hạ tuần tháng ba thì thuận theo thời tiết mà đi” nhưng ở cuối văn bản đề ngày 15.4 năm Minh Mạng thứ 15 (1834) (chứ không phải năm Ất Mùi - 1835 như Thanh Niên và một số báo khác đưa tin ban đầu), vậy có phải tờ lệnh có sau ngày mà người thi hành phải đi Hoàng Sa? Theo tiến sĩ Nguyễn Xuân Diện thì tờ lệnh này không phải dùng cho năm đó mà cho năm sau. Nên chú ý cụm từ “cứ đến hạ tuần tháng ba” là nói chung chứ không ghi năm là vậy. Cũng theo tiến sĩ Diện, qua văn bản này đã sáng ra nhiều điều: Việc điều động quân đi Hoàng Sa thời nhà Nguyễn rất chặt chẽ, chọn người giỏi đi và đã đi nhiều lần (như với Nguyễn Văn Hùng trong tờ lệnh). Trong tờ lệnh có ghi “Đặng Văn Siểm có thể đảm nhận được việc lái thuyền”. Ông Siểm nói trong tờ lệnh là người họ Đặng, họ đang cất giữ tài liệu này. Lính đi Hoàng Sa được chia làm nhiều đợt chứ không chỉ trong tháng hai như trong câu ca dao “Tháng hai khao lề tế lính Hoàng Sa”. Và đi Hoàng Sa không chỉ có dân Lý Sơn mà còn có dân các huyện khác, như Nguyễn Văn Danh ở Mộ Hoa (tức Mộ Đức ngày nay) hoặc Ao Văn Trâm ở Lệ Thuỷ Đông thuộc xã Bình Hải (huyện Bình Sơn ngày nay). Đội quân đi Hoàng Sa được xem là đội thiện chiến, tập hợp những “tinh hoa” của nhiều làng chài ven biển Quảng Ngãi.

. Theo TNO