Đội chèo hầu bá trạo Mỹ Nghĩa luyện tập chuẩn bị tham gia Liên hoan làng biển Việt Nam 2011.

Trò chuyện với ông Mai Danh 80 tuổi là bậc cao niên ở Mỹ Nghĩa, chúng tôi được biết gốc gác số đông cư dân phường Mỹ Đông hiện nay ở các tỉnh Quảng Ngãi, Bình Định đến đây sinh cơ lập nghiệp từ vài trăm năm trước. Thuở ban đầu chỉ có các tộc họ Trương, Mai, Trần, Nguyễn, Võ… đi ghe bầu ghé lại cửa biển Hải Chữ neo đậu tránh bão. Nhìn thấy vùng biển Phan Rang thuận lợi cho việc làm ăn lâu dài nên các bậc tiền hiền dừng chân lập làng mở ra các thôn Mỹ An, Mỹ Phước, Mỹ Nghĩa. Cùng với việc di dân thì phong tục, tập quán và tên làng tên xóm được ông bà thuở khẩn hoang đưa đến vùng đất mới. Ngư dân chung tay xây dựng đình Mỹ Nghĩa làm nơi thờ tự thần hoàng bổn cảnh, lăng Ông Nam Hải. Hò bá trạo là loại hình sinh hoạt văn hóa cộng đồng được cư dân làng biển trình diễn tại các kỳ cúng đình, nghinh Ông Nam Hải. Thời trai trẻ, ông Mai Danh cũng là quân trạo trong đội chèo hầu. Hơn bốn chục năm, ông giữ vững tay chèo cùng bạn thuyền tham gia biểu diễn trong các kỳ cúng đình. Khi tuổi cao sức yếu, ông mới chịu trao tay chèo cho thế hệ hậu sinh. Người con trai đầu của ông Mai Danh là Mai Lợi kế thừa nghiệp cha trở thành quân trạo trong đội chèo hầu làng Mỹ Nghĩa. “Bây giờ, tui nhiều tuổi rồi không còn tham gia đội hò bá trạo được nữa nhưng bụng dạ hãy còn mê mẩn lắm. Hễ nghe có tiếng sanh gõ cắc cắc là tui cũng phải lần hồi đi coi hò bả trạo. Trong các kỳ tế đình, nghinh Ông mà không có hò bá trạo thì khô khan bứt rứt lắm”, ông Mai Danh mộc mạc nói.

Tối ngày 26.7.2011, tuy trời mưa dai dẳng nhưng các thành viên đội chèo hầu bá trạo vẫn tập trung đông đủ tại đình Mỹ Nghĩa. Toàn đội có 18 thành viên được bố trí như đội hình ngư dân bám biển, gồm các chức danh: Tổng lái cầm chèo dọc người chịu trách nhiệm hướng dẫn chung toàn đội. Tổng mũi cầm cặp sanh (sênh) được làm bằng tre già dài khoảng 25 cm chỉ huy cho toàn đội hoạt động nhịp nhàng. Tổng thương chịu trách nhiệm tát nước, câu cá, nấu cơm, kéo neo, thông báo giông gió. Và 15 quân trạo làm nhiệm vụ chèo thuyền và hát phụ họa theo nhịp sanh của tổng mũi. Trang phục truyền thống của đội chèo hầu là áo rộng cột dây, đầu bịt khăn đỏ, tay cầm mái chèo dài khoảng 1,5 mét. Mở đầu buổi diễn, anh Võ Khôi Viên 40 tuổi phụ trách tổng mũi cầm cặp sanh gõ hướng dẫn đội ngũ tập hợp chỉnh tề. Tổng mũi cất giọng hát: Xuân lộ thu sương. Thống niệm thanh hương. Hồng cúc nhất viên. Thượng hạ các cung. Truyền bá trạo khai thuyền hầu lễ. Bá trạo đồng thanh “dạ”. Tổng mũi hát tiếp: Án thượng huy hoàng. Trước mặt thuyền trung. Cẩn thủ sau khoan. Truyền cho trạo quân tề chỉnh hai hàng. Trước án nội nghiêm trang, xếp chèo hầu lễ”…

Hò bá trạo là hình thức múa hát tập thể được sắp xếp lớp lang tái hiện không gian ngư dân lao động trên biển. Tổng mũi đứng đầu thuyền hát giữ nhịp đưa con thuyền nhấp nhô lượn sóng. Tổng lái trình diễn các điệu hát tri ân Ông Nam Hải và động viên tinh thần hăng say lao động của trạo quân. Tổng thương hát các làn điệu vui nhộn tạo tâm lý phấn chấn cho bạn chèo đưa con thuyền qua cơn giông gió. Sau mỗi lời hát của “tam tổng”, quân trạo hò đệm hù… hô… hù.., hù…là…khoan tạo sức mạnh cho toàn đội nâng thuyền vượt sóng. Hò bá trạo có nhiều điệu hát thể hiện cốt cách hào sảng, tình cảm chân thành, yêu chuộng nhân nghĩa của người dân làng biển.

“Lớp lang hò bá trạo được ông bà xưa lưu truyền tại làng Mỹ Nghĩa gồm có: Phần nghi lễ do tổng lái, tổng mũi điều khiển đội trạo làm lễ bái yết. Phần ca ngợi công đức Ông Nam Hải phù hộ ngư dân an lành. Phần đội trạo nghỉ ngơi do tổng thương hát trước cảnh trời yên, biển lặng. Phần giông bão, bá trạo chung tay gấp rút đưa thuyền vượt qua sóng gió. Phần kết, thuyền về cập bến bình an, quân trạo gác mái chèo, thôn xóm yên vui. Anh em tôi rất mừng khi được cấp trên chọn đội hò bá trạo Mỹ Nghĩa tham gia Liên hoan làng biển Việt Nam 2011. Chúng tôi cố gắng luyện tập thật tốt để cống hiến cho bà con điệu múa, lời ca hấp dẫn của hò bá trạo”, anh Võ Nguyên Viên bộc bạch niềm vui.

. Theo Báo Binh Thuận