Năm 2009, tôi đến thôn Hòa Hiệp (xã Bình Tường, huyện Tây Sơn) để tận mắt chứng kiến nỗi đau của “làng răng đen”. Cho đến giờ, tôi vẫn chưa thể quên những hàm răng đen đúa, nham nhở, nổ bục như chực rơi ra của một người phụ nữ mới ngấp nghé ngũ tuần.
Gần đây, khi trở lại Hòa Hiệp và một số “điểm nóng” răng đen khác, điều đáng ghi nhận là người dân đã phấn khởi hơn khi cho biết chứng bệnh răng đen đang phần nào được đẩy lùi. Những đứa trẻ làng răng đen đã có những bộ răng trắng sạch, chắc khỏe hơn. Kết quả đó, theo người dân và chính quyền địa phương, có được từ những công trình nước sạch đã dần “phủ sóng” đến tận những khu dân cư khá xa xôi, trắc trở. Mừng thì mừng đấy, nhưng trong câu chuyện từ căn bệnh răng đen này, chúng tôi vẫn cảm thấy có điều gì đó chưa ổn…
Cách đây hơn 5 năm, “thủ phạm” gây hư răng đã bị “điểm mặt”: Nguồn nước ngầm bị nhiễm Fluor nặng. “Thuốc” được “kê toa” khá đơn giản là nước sạch dẫn từ nơi khác về. Chính quyền địa phương lẫn người dân các làng răng đen tỏ ra khá lạc quan, tin tưởng với “phác đồ” chữa bệnh này. Khi được hỏi về bệnh răng đen, ai cũng bảo “Có tiến triển rồi”, “Giảm đáng kể”... Song hiệu quả của việc trị bệnh chủ yếu chỉ được đánh giá bằng… mắt và những báo cáo… miệng chung chung.
Trở lại những “làng răng đen”, chúng tôi đã thất bại khi cố tìm những con số thống kê cụ thể để minh chứng thuyết phục cho mệnh đề bệnh răng đen đã bị đẩy lùi. Chính quyền các địa phương hầu như không tổ chức những cuộc kiểm tra sức khỏe, nhất là về răng miệng, mang tính định kỳ cho người dân để đo, đếm kết quả.
Bên cạnh đó, người dân vẫn chưa thể giũ bỏ nỗi lo về căn bệnh gù lưng. Trước đây, đã có ý kiến cho rằng, bệnh gù lưng này có thể cũng có thể cũng liên quan đến nồng độ Fluor trong nước, vì xương có thành phần cấu trúc tương đối giống răng. Dù vậy, người dân vẫn cần một kết luận chính thức của ngành chức năng về căn bệnh này.
Thực tế, đến thời điểm này, nước sạch vẫn chưa thể đến được từng hộ dân ở các làng răng đen. Do đó, để chữa tận gốc căn bệnh đen răng, gù lưng, nỗ lực đẩy nhanh tiến độ thi công các công trình nước sạch là việc làm khẩn thiết. Bên cạnh đó, một cuộc điều tra, đánh giá cụ thể về tình hình căn bệnh này bằng những số liệu thuyết phục là việc làm không thể chần chừ.
| 
