Mới đây, sau khi kiểm tra hiện trường tại xã Vĩnh Sơn, huyện Vĩnh Thạnh, UBND tỉnh Bình Định đã yêu cầu tạm đình chỉ thi công ba công trình thủy điện: Vĩnh Sơn 3, Vĩnh Sơn 5 và Trà Xom.
Lý do đình chỉ là do trong quá trình xây dựng ba công trình thủy điện này đã có nhiều sai phạm gây ảnh hưởng đến dòng chảy, khả năng tiêu thoát lũ vùng thượng và hạ lưu; trong quá trình thi công đã đổ thải không đúng quy định, không thực hiện gia cố các bãi thải, làm sạt lở, bồi lấp sông Kôn, gây ô nhiễm môi trường... UBND tỉnh cũng thể hiện rõ thái độ kiên quyết là nếu các chủ đầu tư không chịu khắc phục sai phạm đúng thời hạn, yêu cầu sẽ bị đình chỉ thi công vĩnh viễn.
Động thái trên của chính quyền với các dự án thủy điện này là đúng đắn và cần thiết. Bởi lẽ, các công trình thủy điện có tác động trực tiếp đến bản chất tự nhiên của dòng sông, của hệ sinh thái sông và có thể làm thay đổi dòng chảy của sông ngòi. Trước đây, những tác động trên đã không được xem là lớn và dễ bị lãng quên trước nguồn lợi về điện, nguồn thu tài chính do các công trình này mang lại. Ngày nay, những tác động tiêu cực của các công trình thủy điện, đã thực sự tác động đến nhiều mặt đời sống kinh tế, sinh kế và môi trường sống của con người.
Trong những năm gần đây, do nhu cầu năng lượng ở nước ta gia tăng mạnh mẽ nên nguồn lợi từ thủy điện được khai thác một cách ồ ạt. Đặc biệt, trong vài năm gần đây, “hội chứng thủy điện” đã khiến cho rất nhiều công trình thủy điện lớn, nhỏ đã và đang đua nhau mọc lên trên hầu hết các dòng sông. Cứ ở đâu lòng sông có độ dốc, địa hình có thể “be bờ đắp đập” để tạo ra một hồ chứa nước là có nhà đầu tư lập dự án làm thủy điện. Và không chỉ được phát triển trên các sông lớn, các vùng núi hẻo lánh mà ở cả những vùng “nhạy cảm” như rừng quốc gia, khu bảo tồn, khu du lịch thiên nhiên nổi tiếng... cũng có dự án xin làm thủy điện (!).
Con người được lợi rất lớn từ thủy điện là điều không thể chối cãi. Nhưng thủy điện đã gây ra nhiều hệ lụy do những tác động xấu đối với môi trường, sinh thái, sinh kế của các vùng dân cư. Thực tế đã ghi nhận nhiều tác động tiêu cực do thủy điện gây ra và không ít nơi đã phải trả giá rất đắt cho sự phát triển này, nhất là những thách thức lớn cho môi trường - sinh thái và sinh kế của người dân. Hậu quả dễ thấy nhất là việc tăng khả năng đe dọa của lũ vào mùa mưa và thiếu nước trong mùa khô.
Việc nhìn nhận, đánh giá lợi ích của việc phát triển thủy điện và tác động tiêu cực của nó đến kinh tế - xã hội và môi trường là rất cần thiết. Sự được và mất của các công trình thủy điện đang đặt ra những thách thức ngày càng lớn đối với con người và thiên nhiên. Người ta không thể không đặt câu hỏi: liệu rồi đây giá điện từ thủy điện có còn được xem là rẻ nữa hay không một khi tất cả những chi phí từ tác động môi trường, sinh thái, sinh kế … ấy được tính đúng, tính đủ?
| 
