|
Không giống như các tháp Chàm Bình Định khác, thường được xây dựng trên gò cao, tháp Bình Lâm (xã Phước Hòa, huyện Tuy Phước) nằm giữa vùng đất bằng. Đến với tháp Bình Lâm, ta không những được tận mắt chiêm ngưỡng một kiến trúc thanh tú, duyên dáng của nghệ thuật Chăm, mà còn được nghe những người cao niên kể bao câu chuyện xen lẫn hư - thực...
 |
|
Tháp Bình Lâm. |
Nghe chuyện lưu truyền quanh tháp cổ
Ngồi dưới chân tháp Bình Lâm, chúng tôi được người dân kể cho nghe những câu chuyện kỳ thú về cổ tháp này. Ông Nguyễn Minh Phương, 75 tuổi, người đã sống cạnh tháp Bình Lâm từ những ngày tóc còn để chỏm, thì vào những năm 1967-1968, chiến sự diễn ra ác liệt, khu vực thôn Bình Lâm là vùng cách mạng, nên thường xuyên hứng chịu những trận đạn pháo của Mỹ - ngụy. Chính bởi vậy, bà con thôn Bình Lâm đã vào trong lòng tháp trú ẩn cho an toàn. Có khi, người dân vào sống trong tháp đến vài tháng trời, chỉ cắt cử những người đàn ông nhanh nhẹn ra ngoài nấu cơm, đem vào tiếp tế. Tháp Bình Lâm bởi vậy được xem như "thần hộ mệnh" cho bà con Bình Lâm tránh khỏi làn bom đạn của giặc. Có lần địch đã bắn 3 trái pháo vào mặt nam của tháp, nhưng chỉ làm cho mảng gạch bên ngoài lún sâu vào khoảng 2 tấc, còn bà con trú ẩn bên trong vẫn an toàn.
Không chỉ là nơi trú ẩn, tháp Bình Lâm còn được chọn làm tháp canh để quan sát địch. Người ta trồng các dây leo lên đỉnh tháp để ngụy trang và thường xuyên cắt cử vài người túc trực ở tháp để quan sát. Vật báo hiệu của tháp canh khi đó là một bồ lúa to, sơn nửa đen nửa trắng. Nửa trắng phía dưới được giấu kín, chỉ để lộ nửa đen phía trên. Những người ở trên tháp canh mỗi khi thấy địch đi càn thì dùng dây kéo bồ lúa lên để lộ phần trắng ra. Đó là tín hiệu báo động cho mọi người sẵn sàng chiến đấu.
Ngoài những câu chuyện trên, quanh tháp, còn lưu truyền bao nhiêu câu chuyện khác, xen lẫn hư - thực. Chẳng hạn, có người kể rằng trước đây, cứ vào đêm 14 âm lịch hàng tháng, là có bầy gà vàng xuất hiện và đi kiếm ăn quanh tháp. Ông Phương cũng kể rằng vào thời Bảo Đại, Pháp đã cho người và máy bay đến khảo sát tháp Bình Lâm. Ông tới xem và hỏi người thông dịch thì được biết chúng đến tìm vàng. Lời đồn thổi về vàng truyền từ người này qua người khác. Người dân ở thôn Bình Lâm kể rằng có một người trong thôn đào được một hũ vàng...
Một vẻ đẹp riêng
Tháp Bình Lâm là một trong những ngọn tháp đẹp, thanh tú và tiêu biểu cho xu hướng kiến trúc chuyển tiếp từ phong cách trước đó sang phong cách Bình Định (thế kỷ XI-XIV) trong kiến trúc Chăm, báo hiệu sự ra đời phong cách kiến trúc Bình Định của nghệ thuật Chăm. Tháp cao 20 mét, bình đồ vuông, xây hoàn toàn bằng gạch theo kiểu tầng với cửa chính quay về phía đông, còn ba mặt là cửa giả quay về ba hướng Tây - Nam - Bắc.
TS. Đinh Bá Hòa - Phó Giám đốc Bảo tàng Tổng hợp tỉnh, viết: "Cái đẹp nhất của tháp Bình Lâm chính là những vòm cửa giả. Ở tháp Bình Lâm, các mô típ hoa văn đều được tạo trực tiếp lên gạch với hình dáng tỉ lệ cân đối nên đã tạo được vẻ đẹp riêng cho ngôi tháp. Những họa tiết trang trí các tháp góc và những hình ảnh tòa lâu đài trên các cửa giả, cùng với những hoa văn trang trí kiểu chuỗi hạt đã cho thấy ở tháp Bình Lâm một xu hướng kiến trúc mới đã xuất hiện". Ngoài ra, đến với tháp Bình Lâm, ta còn có cơ hội đến với dấu tích của thành Thị Nại, một tòa thành cổ đã từng ghi dấu ấn một thời của quân dân Chàm - Việt chống quân xâm lược Nguyên Mông (1283), mà nay nếu chịu khó kiếm tìm, vẫn có thể nhận thấy chút dấu tích bờ thành ở về phía đông ngọn tháp Bình Lâm.
Tuy đã được công nhận di tích cấp quốc gia từ năm 1993, nhưng đến nay, vẫn chưa có được dự án nào trùng tu tôn tạo lại tháp Bình Lâm. Khi ngắm nhìn hình ảnh ngọn tháp nổi lên giữa buổi chiều tà, chúng tôi lại hình dung nó như một cô gái đẹp đang ẩn mình, chờ được đánh thức.
| 
