Đình làng Vinh Thạnh. (Ảnh: Xuân Thức)

Ngôi đình mới được kiến trúc trên bình đồ hình chữ nhật, phía trước trổ tam quan trông ra đường liên xã, các mặt khác tiếp giáp với nhà dân. Hai đầu nhà đều xây trụ hình vuông, trên đề đôi câu đố, hai trụ giữa bo tròn chạm nổi hình rồng quấn quanh, đầu chúc xuống đuôi vểnh lên, bên trên là một dãy lan can được thiết kế theo kiểu ô hộc. Chính giữa là hình cuốn thư đắp đổi đề ba chữ “Vinh Thạnh đình”. Đình được thiết kế hai lớp mái, bốn góc uốn cong, cuối góc mái là những lan can đằng (giả rồng), đỉnh mái bên trên thể hiện hình lưỡng long chầu nguyệt (các chi tiết này đã bị đập vỡ). Phía trong hai bên cửa chính là phù điêu đắp nổi tượng ông Thiện, ông Ác, trong nhà sát tường là ba bục thờ, Đình dài 12m, rộng 4m.

Trong ba bục thờ thì bục giữa đề chữ “thần”, một bên đặt thần vị Đào Đức Ngạc - cha của Đào Tấn, một bên đặt thần vị Đào Tấn. Thần vị Đào Tấn là một tấm bia đá được lập năm Mậu Thân- Duy Tân thứ hai (1908), một năm sau khi ông qua đời. Nguyên văn chữ Hán như sau: “Duy Tân nhị niên Mậu Thân nhị nguyệt cát nhật. Hoàng triều cáo thụ Vinh lộc đại phu Trụ quốc Thái tử Thiếu bảo Hiệp biện đại học sĩ lãnh Công bộ thượng thư sung Cơ mật viện đại thần Vinh phong tử tước trí chính Đào công hủy Văn thần thần vị. Bản thông phụng tự”. Như vậy ngay sau khi mất, Đào Tấn đã được tôn vinh như một vị thần của cả làng, được cả làng thờ cúng. Hiện nay, khi điều tra về thần hoàng làng Vinh Thạnh, trong nhân dân có nhiều ý kiến khác nhau, người thì bảo là Đào Đức Ngạc cha của Đào Tấn, người thì nói là chính Đào Tấn. Thực ra nếu căn cứ vào vị trí các khám thờ trong đình thì cha con Đào Tấn có lẻ chỉ là những “hậu thành hoàng” của làng, tuy nhiên thành hoàng đầu tiên của làng là ai đến nay không ai rõ.

Trong cuộc đời sáu mươi hai năm của Đào Tấn (1485-1907) có ba quãng thời gian ông sống nhiều năm tại quê nhà. Lần thứ nhất bắt đầu từ khi ông cất tiếng chào đời đến khi ông làm quan. Lần thứ hai là khi ông xin từ quan về chịu tang cha và phụng dưỡng mẹ già. Và lần thứ ba là những năm tháng cuối cùng của cuộc đời khi ông bị cách chức. Như vậy cuộc đời Đào Tấn gắn bó nhiều với mảnh đấy chôn nhau cắt rốn. Chính tại đây tài năng văn học nghệ thuật của Đào Tấn được nẩy nở, nuôi dưỡng. Năm 18 tuổi ông đã hoàn thành vở tuồng Tân dã đồn được vua Tự Đức hết lời khen ngợi. Tiếp đó Học bộ đình-một trường đào tạo nghệ sĩ tuồng được thành lập. Tiếng trống chầu ngày đêm rộn rã ở làng Vinh Thạnh, rồi lan ra cả huyện, cả tỉnh, biến Bình Định trở thành trung tâm của nghệ thuật hát bội, mà cho đến nay có lẽ trên khắp cả nước không nơi đâu người dân lại mê bộ môn nghệ thuật này như người Bình Định. Tài năng ấy, công lao ấy, cùng với cốt cách thanh cao khiến ông khi sinh thời đã được mọi người kính trọng, ngưỡng mộ, lúc mất được thờ ở đình làng. Trước kia ở Vinh Thạnh có ít nhất ba địa điểm thờ Đào Tấn. Ngoài đình làng, tại nhà ông con cháu cũng lập miếu thờ, dân làng cũng lập đền thờ riêng, trên đề bốn chữ “Đào Công bảo từ”. Hàng năm đến ngày giỗ ông, con cháu họ tộc, dân làng cử hành tế lễ rất long trọng. Tại đình làng thường tổ chức hát hội, diễn lại các vở tuồng của ông, có khi kéo dài vài ba đêm mới kết thúc, thu hút không chỉ dân sở tại mà cả nhiều làng xã khác tham gia. Gần đây, sau một thời gian bị mai một vì nhiều lý do, những sinh hoạt văn hóa trên đang được phục hồi. Chỉ tiếc rằng miếu thờ, đền thờ ông đều đã bị phá hủy do chủ trương tiêu thổ kháng chiến ngay sau Cách mạng tháng Tám 1945, nay vẫn chưa được dựng lại, còn đình làng, nhiều đồ thờ cũng đã thất lạc. May thay tại từ đường họ Đào thôn Vinh Thạnh vẫn còn được giữ nguyên vẹn 18 sắc phong của Đào Tấn trong các năm Tự Đức 24 (1871), 27 (1874), 28 (1875), 29 (1876), 31 (1878), 33 (1880), 34 (1882), 36 (1883), Đồng Khánh 2 (1887), 3 (1888), Thành Thái 1 (1884), 6 (1894), 8 (1896), 9 (1897), 10 (1898), 11 (1899), 14 (1902).

Chắc chắn rằng trong một thời gian không xa đình làng Vinh Thạnh sẽ được tu bổ, không chỉ đây là ngôi đình của người Việt độc nhất vô nhị ở Bình Định còn lại đến ngày nay, mà còn là một di tích gắn liền với danh nhân Đào Tấn. Ngôi đình đó, cùng với từ đường họ Đào, lăng mộ của ông và rộng ra là cả mảnh đất làng Vinh Thạnh trở thành một quần thể di tích phần nào nói lên được cuộc đời sự nghiệp của một nhà văn hóa lớn, trở thành điểm hành hương của những người yêu thích nghệ thuật tuồng, những người tâm huyết với nền văn hóa dân tộc, cũng là nơi để mọi người Việt Nam đến tỏ lòng tri ân đối với công lao người xưa.

. Theo Bình Định Di tích danh thắng