Nghề rèn thủ công gây ô nhiễm tiếng ồn, không khí… - Trong ảnh: Một cơ sở rèn ở Tây Phương Danh - Đập Đá (thị xã An Nhơn).

Theo đó, hiện trạng ÔNMT ở nhiều làng nghề đang ở mức báo động. Các cơ sở sản xuất nằm sát hay ngay tại nhà dân và chất thải chưa có biện pháp xử lý phù hợp nên lan truyền và gây ÔNMT. Ngoài ra, từ những hạn chế về công nghệ, thiết bị, mặt bằng sản xuất, trình độ quản lý… và đặc biệt là chưa quan tâm đến các biện pháp xử lý ÔNMT nên một số cơ sở ở các làng nghề đã gây ô nhiễm không khí, nguồn nước.

Bên cạnh đó, các làng nghề truyền thống thường nằm đan xen trong các khu dân cư nên việc phát triển sản xuất và xử lý môi trường gặp nhiều khó khăn. Các cơ sở sản xuất tại làng nghề thường sử dụng nhiều nguyên liệu rẻ tiền, phế thải, có thể có các hóa chất độc hại và chất cấm sử dụng để chạy theo lợi nhuận trong khi các công trình giảm thiểu và xử lý môi trường còn sơ sài, nên về lâu dài các làng nghề sẽ bị ÔNMT. Đồng thời, việc khai thác và sử dụng tài nguyên bừa bãi, không có quy hoạch hoặc chưa được cấp phép của cơ quan chức năng, như khai thác nước ngầm tại một số làng nghề cũng làm ảnh hưởng đến nguồn tài nguyên nước ngầm. Một số làng nghề đang gây ÔNMT như: làng nghề chế biến tinh bột mì, làng nghề gạch ngói, làng nghề sản xuất bún, bánh tráng, chế biến cá cơm…

Trên cơ sở đánh giá thực trạng, bước đầu nhóm chuyên gia đã đưa ra những nguyên nhân và đề xuất các giải pháp nhằm bảo vệ môi trường (BVMT) bền vững cho từng làng nghề. Một trong những nguyên nhân là do các chính sách của Nhà nước về vấn đề môi trường nông thôn nói chung và môi trường làng nghề nói riêng vẫn chưa đồng bộ. Công tác quản lý BVMT tại các cấp đối với hoạt động tại các làng nghề còn nhiều bất cập, đa số chỉ dừng ở mức kiểm tra, nhắc nhở nên chưa có tác dụng răn đe đối với các hộ sản xuất. Cơ sở hạ tầng về môi trường làng nghề còn hạn chế. Do các cơ sở sản xuất tại các làng nghề chủ yếu quy mô nhỏ lẻ, theo tính chất hộ gia đình, nguồn vốn ít, nên các hạng mục công trình xử lý chất thải chưa được xây dựng đảm bảo về mặt môi trường...

Ông Trần Ngoạn - Chủ tịch LHH, Trưởng ban điều hành dự án - cho biết: “Đảm bảo môi trường tại các làng nghề là một trong những chủ trương của tỉnh trong việc định hướng phát triển các làng nghề theo hướng bền vững. Hiện nay, LHH đã tiến hành hội thảo lần 1 để hoàn chỉnh dự án. Dự án không những góp phần nâng cao năng lực phản biện của LHH mà kết quả của dự án giúp tỉnh có cái nhìn tổng quát hơn về thực trạng môi trường tại các làng nghề, các giải pháp cụ thể cho từng làng nghề để từ đó đưa ra các định hướng phát triển phù hợp cho các làng nghề trong những năm tới”.

Để hướng tới sự phát triển bền vững của các làng nghề, dự án đề xuất các giải pháp cụ thể cho từng nhóm làng nghề, nhất là nhóm chế biến nông - lâm sản. Vì đây là nhóm làng nghề chiếm số lượng lớn và còn nhiều cơ sở gây ÔNMT nghiêm trọng. Để phát triển bền vững, các làng nghề cần thực hiện một cách đồng bộ các giải pháp: đầu tư đổi mới thiết bị và công nghệ sản xuất, cần đưa các giải pháp kỹ thuật và mô hình xử lý chất thải phù hợp; nghiên cứu các giải pháp thay thế nguyên nhiên vật liệu sạch; khâu tổ chức quản lý cần thực hiện và xây dựng các quy chế quản lý chất lượng và kiểm soát tốt quá trình sản xuất nhằm hạn chế gây ÔNMT; thực hiện các giải pháp hỗ trợ vốn…

• MAI HỒNG