Một đường phố ở phường Bình Định - thị xã An Nhơn. Ảnh: Nguyễn Hân

Vây quanh là 4 huyện (Phù Cát phía Bắc, Vân Canh hướng Tây và Nam, Tuy Phước mặt Đông và Nam, Tây Sơn phía Tây), TXAN mặc nhiên trở thành trung tâm của vùng, mang trên vai sứ mệnh phải trở thành “đầu tàu” trong nhiều lĩnh vực. Với 4 mặt giáp 4 huyện, nằm ngay trên trục đường chính vào Nam ra Bắc, cùng các chỉ tiêu kinh tế - xã hội (KT-XH) tại thời điểm này như: tăng trưởng bình quân hàng năm 14%, thu nhập bình quân đầu người 16 triệu đồng/năm (năm 2010), dân số gần 200 ngàn người, hệ thống cơ sở hạ tầng đủ đáp ứng nhu cầu, cơ cấu kinh tế: công nghiệp 53%, nông nghiệp 29%, dịch vụ 18%, tỉ trọng lao động phi nông nghiệp trên 70%…,  An Nhơn hội đủ các tiêu chí, xứng đáng chính danh đô thị loại IV. 

“Mục sở thị” tại các khu dân cư tập trung đông đúc; du hành trên cung đường huyết mạch đi Nam về Bắc và những trục đường xương sống tại TXAN, có thể phác họa một bức tranh mà trong đó lẫn lộn, đan xen các mảng màu xanh và xám về phân bố dân cư (phân tán, tự phát), đường sá đoạn rộng thì người thưa, chỗ hẹp lại càng chật chội. Đó là bức tranh không đẹp, còn “lệch pha” với thứ hạng (loại đô thị).

Tuy nhiên, với hiện trạng KT-XH của TXAN hiện nay, nhận diện lợi thế vị trí, các chỉ tiêu KT-XH đã đạt được khá ấn tượng trong mấy năm qua, có thể thấy rõ TXAN mang sẵn trong mình một nội lực mạnh mẽ. Tiềm năng đó cộng hưởng với kỳ vọng nhanh chóng được thăng bậc đô thị trong tương lai gần sẽ là tiền đề để TXAN không chỉ tăng trưởng mà phát triển toàn diện một cách vững chắc.

Trước hết, TXAN bắt tay ngay vào việc xây dựng chính quyền đô thị. Không thể quản lý, điều hành đô thị nếu không có hay thiếu con người đô thị. Tư tưởng, kiến thức và tầm nhìn của công chức đô thị có thứ bậc ắt hẳn phải cao và khác xa với nông thôn. Theo đó, mọi chính sách, chủ trương dẫu trong ngắn hạn hay dài hạn cũng phải đạt và quyết theo đuổi có kết quả ít nhất 4 tiêu chí: chỉnh trang và phát triển đô thị hiện đại, hài hòa; cơ sở hạ tầng (điện, đường, trường, bệnh viện, dịch vụ pháp lý, tài chính, an ninh đô thị…) thỏa mãn nhu cầu thị dân; nâng cao thu nhập và mặt bằng dân trí; tăng việc làm thông qua thu hút đầu tư vào những ngành nghề thâm dụng lao động bên cạnh chính sách đặc biệt về ưu đãi đầu tư vào lĩnh vực công nghệ cao mang lại giá trị gia tăng lớn.

Riêng tại TXAN, do đặc thù lịch sử và văn hóa vùng miền, với 21 làng nghề truyền thống, cần hiệp hội hóa theo hướng chuyên nghiệp các làng nghề truyền thống nhằm tạo cơ hội cho người dân làng nghề tiếp cận kỹ thuật và công nghệ sản xuất hiện đại, nâng cao chất lượng lao động, giảm giá thành, tìm đầu ra sản phẩm trong và ngoài nước nhằm duy trì và phát triển sản xuất.

TXAN cần tập trung xây dựng và phát triển các khu dân cư, khu đô thị mới theo hướng không gian mở, hiện đại, đạt tính thẩm mỹ và hài hòa với quy hoạch tổng thể cũng như thân thiện môi trường, nâng tầm chất lượng sống. Dự báo trong vài năm tới, tốc độ tăng dân số cơ học (hiện nay là 1,5%, tương đương 3.000 người/năm) tại TXAN sẽ tăng cao hàng năm do sự phát triển và tăng trưởng kinh tế, phúc lợi xã hội cũng như điều kiện sống ngày một tốt hơn từ quy mô và chuẩn mực đô thị loại IV mang lại.

Cần hạn chế hoặc cấm xây dựng mới với quy mô nhỏ lẻ, tự phát bất kỳ hạng mục nào, cho mục đích gì (trừ an ninh quốc phòng) trên đất phải chuyển mục đích sử dụng từ đất nông nghiệp. Kinh nghiệm cho thấy, các đô thị được công nhận “muộn”, chính quyền sở tại phải vô cùng khó khăn và tổn hao nhiều tài lực để loay hoay giải bài toán đền bù, giải tỏa trên một vùng đất rộng lớn có hình dạng “da beo”.

Cần lựa chọn vị trí, quy hoạch và triển khai đầu tư hay kêu gọi đầu tư các khu vực xây dựng khu dân cư và công khai công bố đến nhà đầu tư. Thực hiện chiến lược phân bố dân cư theo mô hình đàn ngỗng bay có thể sẽ là lựa chọn đúng đắn và thích hợp nhất đối với đô thị loại IV còn non trẻ. Theo đó, TXAN nên tập trung mỗi ngành nghề, lĩnh vực đầu tư một dự án điển hình hội đủ các tiêu chí cần thiết làm cơ sở cho các dự án tương tự sẽ triển khai tiếp theo. Đây chính là chiến lược tập trung, tạo tiền đề tích lũy kinh nghiệm điều hành của chính quyền để tiếp tục song hành với chiến lược đa dạng hóa đồng tâm vốn dĩ là chiến lược tận dụng tiềm năng, nguồn nhân lực và tài nguyên hiện có.

• Thạc sĩ PHẠM XUÂN QUỐC