Xe khách chất lượng cao của các DN vận tải tư nhân chờ đón khách tại Bến xe khách Trung tâm Quy Nhơn.

Những năm gần đây, Nhà nước có nhiều quy định mới về kinh doanh VTĐB theo chiều hướng ngày càng thông thoáng hơn. Đây là điều kiện thuận lợi tạo cho hoạt động VTĐB trên địa bàn tỉnh phát triển mạnh mẽ. Theo số liệu thống kê của Sở Giao thông vận tải, hiện toàn tỉnh có trên 5.000 phương tiện vận tải hàng hóa và 850 phương tiện vận tải hành khách, tăng 40% so với năm 2010.

Cạnh tranh gay gắt

Ông Đặng Cao Thanh, Trưởng phòng Quản lý vận tải (Sở GTVT), cho biết: Với số lượng phương tiện như hiện nay, thị trường VTĐB ở tỉnh ta cung đã vượt cầu, áp lực cạnh tranh giữa các doanh nghiệp (DN) kinh doanh cùng ngành nghề trở nên rất gay gắt. Để tồn tại và phát triển, các DN phải ổn định giá cước, không ngừng đầu tư nâng cao chất lượng dịch vụ. Hiện nay, hầu hết xe khách có thương hiệu uy tín đều phục vụ nước uống, khăn lạnh, tivi, có xe còn phục vụ báo chí. Một số DN còn tổ chức đón khách tận nhà hoặc đến các điểm trung chuyển.

Bà Phạm Thị Tuyết Nga, Trưởng chi nhánh Công ty cổ phần Vận tải Phương Trang tại Bình Định, cho biết: “Hiện nay, phần lớn hành khách đều muốn đi xe giường nằm dù giá vé có đắt hơn bình thường một chút. Chúng tôi phải liên tục đầu tư đổi mới phương tiện, sắm thêm xe giường nằm. Chúng tôi còn giảm số ghế của loại xe 45 chỗ xuống còn 36 chỗ để tạo không gian thoải mái hơn nữa cho hành khách mà vẫn không tăng giá vé. VTĐB là môi trường cạnh tranh khốc liệt, nếu không đổi mới phương tiện, không nâng cao chất lượng dịch vụ thì sẽ bị đào thải !”.

Tương tự, số lượng phương tiện vận tải hàng hóa cũng phát triển quá nhanh. Hàng ít xe nhiều dẫn đến tình trạng nhiều xe lâm vào tình cảnh đậu không. Điển hình ở HTXVT cơ giới Phù Cát hiện có 100 xe tải từ 1 đến 18 tấn. Trong số này, chỉ có khoảng 30 xe ký được hợp đồng vận chuyển hàng hóa ổn định. Các xã viên còn lại phải tự tìm hợp đồng vận chuyển với giá cả rất thấp. Một số chủ xe không tìm được nguồn hàng, phải đậu xe nghỉ.

Ông Nguyễn Văn Lâu, Trưởng Ban quản trị HTXVT cơ giới Phù Cát, cho biết: “Khoảng hơn 3 năm nay, hoạt động vận tải của HTX gặp rất nhiều khó khăn. Vận tải hành khách thì khó cạnh tranh được với các xe tư nhân có thương hiệu uy tín. Còn vận tải hàng hóa thì mỗi tháng trung bình 1 xe chỉ hoạt động được chừng 15 ngày, thời gian còn lại là “đói” hàng”.

Cung vượt cầu, nhiều xe tải phải nằm chờ hàng. - Trong ảnh: Xe tải chờ bốc hàng tại cụm công nghiệp Nhơn Bình.

Hợp tác xã vận tải gặp khó

Trong môi trường cạnh tranh gay gắt, các HTXVT gặp nhiều bất lợi, mất dần thị phần. Để nâng cao chất lượng dịch vụ, buộc các DN kinh doanh vận tải nói chung và các HTXVT nói riêng phải đầu tư đổi mới phương tiện cũng như cung cách phục vụ. Thế nhưng, mô hình HTXVT ở tỉnh ta hiện nay chưa thật chặt chẽ, chủ yếu là làm dịch vụ hỗ trợ, không quản lý được phương tiện, người lái, không quản lý được hoạt động kinh doanh của từng xã viên, nên không thể nào đổi mới một cách toàn diện được.

Mặt khác, bản thân các HTXVT trên địa bàn tỉnh nhìn chung đều có quy mô nhỏ, thiếu các nguồn lực cần thiết cũng như thiếu sự liên kết để nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển. Cơ hội để các HTXVT tiếp cận các nguồn vốn hỗ trợ của Nhà nước còn nhiều hạn chế, vì tài sản của các HTX không có hoặc không đủ cơ sở pháp lý để thế chấp vay. Bên cạnh đó, nguồn nhân lực của các HTXVT trên địa bàn tỉnh cũng gặp khó khăn vì lực lượng kế thừa mỏng, trong khi Ban quản trị các HTXVT phần lớn đều đã lớn tuổi… Điều này dẫn đến phần lớn HTXVT trên địa bàn tỉnh không thoát được kiểu làm ăn nhỏ lẻ, phân tán, không xây dựng được thương hiệu mạnh nên không lôi cuốn được khách hàng về phía mình.

Ông Nguyễn Văn Quý, Chủ nhiệm HTXVT Phù Mỹ, than thở: “Hiện nay, HTX gặp khó khăn do thiếu kinh phí để chuyển đổi phương tiện nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của khách hàng. Do đó doanh thu sụt giảm, xã viên lần lượt ra khỏi HTX. Từ 400 xã viên lúc ban đầu, qua các năm đã giảm dần và bây giờ còn chưa đến 200 xã viên”.

Không riêng HTXVT Phù Mỹ, số lượng HTXVT làm ăn khó khăn trên địa bàn tỉnh ngày càng nhiều. Hiện có nhiều HTXVT làm ăn không hiệu quả phải giải thể, như HTXVT Vĩnh Thạnh, HTXVT Quang Trung (TP Quy Nhơn) và HTXVT hàng hóa Cát Hanh (Phù Cát).

Thị trường VTĐB ở tỉnh ta cung đã vượt cầu, các HTXVT gặp nhiều bất lợi trong hoạt động nên đang gặp nhiều khó khăn. Thế nhưng, theo dự đoán, trong thời gian tới các DN vận tải tư nhân sẽ tiếp tục đầu tư đổi mới phương tiện, nâng cao chất lượng dịch vụ để thu hút khách hàng. Xem ra, các HTXVT trên địa bàn tỉnh sẽ ngày càng gặp nhiều khó khăn hơn.

Theo Luật HTX năm 1997, các HTXVT được tổ chức và hoạt động theo 3 mô hình, gồm: HTX dịch vụ hỗ trợ không tập trung sản xuất; HTX tập trung sản xuất; HTX vừa làm dịch vụ hỗ trợ, vừa tập trung sản xuất. Hiện toàn tỉnh có 16 HTXVT đang hoạt động, trong đó có đến 14 HTXVT hoạt động theo mô hình dịch vụ hỗ trợ, chỉ cung cấp cho xã viên những khâu dịch vụ như: đăng ký lưu hành, bến bãi, luồng tuyến, giao dịch hợp đồng tín dụng, thực hiện nghĩa vụ thuế, xử lý rủi ro… Xã viên tự quản lý phương tiện và là chủ sở hữu.

• Bài, ảnh: NGỌC THÁI