Từ xưa, miền Trung nước ta đã nổi tiếng vì đẹp và… nghèo. Thiên nhiên miền Trung thì đẹp mà con người sống giữa thiên nhiên đẹp ấy thì nghèo. Rất nhiều tác phẩm văn học, âm nhạc nổi tiếng đã ca ngợi vẻ đẹp và cái nghèo ấy của miền Trung. Nó khiến ta nhiều lúc thấy xót xa: chẳng lẽ, cứ đẹp thì phải nghèo mãi sao, miền Trung?

Hồi xưa, câu trả lời có thể là một cái gật đầu cam chịu, nhưng bây giờ thì không. Hội An đã từng cam chịu phận một thị xã bị lãng quên trong nhiều năm, nay vụt dậy thành một mẫu hình đáng khâm phục của một thành phố du lịch, một di sản đúng nghĩa cả vật chất (vật thể) và tinh thần (phi vật thể). Mỹ Sơn từ một Thánh địa phế tích đã thành một điểm du lịch văn hóa tuyệt vời, thu hút khách du lịch khắp thế giới.

Trong rất nhiều bãi biển ở miền Trung, dường như bất cứ bãi biển nào cũng có thể trở thành nơi nghỉ mát và tắm biển lý tưởng nếu được đầu tư đúng cỡ và đầu tư thông minh. Hôm rồi, có dịp trở về cửa biển Mỹ Á (Đức Phổ-Quảng Ngãi), sau khi nghe kể những chiến tích từ hai cuộc kháng chiến ở cửa biển này, tôi còn thấy bãi cát phau phau cùng những bức tường đá dựng sát chân sóng nơi đây một vẻ đẹp hoang sơ khó nơi nào có được. Vậy mà Mỹ Á vẫn còn lê mê trong giấc "nam kha" mà khi tỉnh dậy, chắc "nồi cháo kê" vẫn chưa chín, cái "nồi cháo" của một giấc mơ đổi đời.

Sa Huỳnh cũng vậy, một cửa biển, một bãi biển nổi tiếng đến như thế mà bao năm nay vẫn chưa thể trở thành một điểm du lịch, một khu nghỉ mát có thể thu tiền cho tỉnh Quảng Ngãi và mang về cho người dân ở đó một cuộc sống dễ chịu hơn nhờ tham gia dịch vụ du lịch.

Miền Trung vẫn đẹp như xưa, còn nghèo hay giàu thì lại tùy nơi tùy chỗ. Nơi biết làm ăn, làm ăn đúng hướng thì khá giả, thì giàu. Nơi chưa biết làm ăn hay làm ăn không đúng cách thì vẫn nghèo hay thoát nghèo một cách chậm chạp. Những năm trước, mỗi khi nhớ đến vùng quê cát trắng của một người bạn thơ: nhà thơ "nông dân" Khổng Vĩnh Nguyên, trong tôi lại nhói lên hai câu thơ buồn vô hạn của anh: "Thương em nhón gót nhìn qua núi - Em đến em đi rất một mình". Núi đây là núi Bà, và câu thơ đùa đùa của ai đó: "Cát nhiều đến nỗi phải phù lên" là nhắc đích danh đến vùng quê Phù Cát, quê Khổng Vĩnh Nguyên.

Ở đó, những động cát những con đèo và những ngọn núi quây lấy cuộc đời những con người loay hoay chưa biết làm cách nào để "phá thế kiềm kẹp" của một thiên nhiên tuyệt đẹp nhưng cũng cực kỳ khắc nghiệt. Vậy mà vừa rồi có dịp trở lại vùng quê Phù Cát, Phù Mỹ bằng con đường dọc biển kéo từ Khu kinh tế Nhơn Hội sắp thành hình ra tận xứ dừa Tam Quan, tôi đã ngạc nhiên đến sửng sốt khi thấy hai bên đường vùng quê Khổng thi sĩ bạn tôi, những ngôi nhà khang trang ngói mới mọc lên san sát. Hơn 80% số hộ ở vùng quê nghèo này đã có xe máy. Điện và nước sạch cũng đã về. Từ những ruộng đất pha cát chuyên trồng khoai, người dân đã chuyển sang trồng hành trồng kiệu cho thu nhập cao hơn nhiều. Hóa ra, chỉ một con đường trải nhựa được làm, dù bề ngang còn khiêm tốn 12 mét, đã đổi đời những vùng quê nghèo dọc biển Bình Định như thế này đây!

Nếu mai đây, một con đường dọc biển khởi từ Cửa Tùng (Quảng Trị) qua Thừa Thiên-Huế, qua đèo Hải Vân vào Đà Nẵng rồi Hội An, dòng dòng suốt dọc bờ biển Quảng Nam tới Núi Thành, Chu Lai qua Dung Quất của Quảng Ngãi vào Sa Huỳnh tới đèo Bình Đê để chờ đón con đường dọc biển từ Nha Trang qua Phú Yên nhập vào con đường Sông Cầu - Quy Nhơn, vắt mình ngang đầm Thị Nại với cây cầu Nhơn Hội, kéo dọc theo bờ biển Nhơn Hội qua Phù Cát Phù Mỹ tới Hoài Nhơn Tam Quan ra Bình Đê, thì lúc ấy, có biết bao vùng quê nghèo của miền Trung chúng ta bừng thức dậy trong cuộc đổi đời. Đó là con đường du lịch, con đường di sản miền Trung, và còn hơn thế nhiều.

Đó còn là con đường thoát nghèo, con đường của những ước mơ mà ngày xưa ta đã nghe trong bài hát tha thiết của Phạm Duy "Về miền Trung".

. Thanh Thảo