Cổng tây thành cổ sau phục chế

Ngày ấy của o Lệ cách đây 34 năm. Là du kích xã Triệu Thượng- một xã vùng ven thị xã Quảng Trị. Cả nhà o đã sơ tán ra Vĩnh Linh theo diện K15. O trốn nhà ở lại tham gia du kích. Sống tập trung, chiến đấu bảo vệ  phía bắc sông Thạch Hãn. Suốt ngày ngoài công sự, hứng chịu mọi sự ác liệt  của chiến tranh. Bom đạn là thế, ác liệt là thế, nhưng theo o, thanh niên hăng say đánh giặc, có nghĩ đến chết chóc chi mô.

Ngày 16-8-1972, Phan Thị Lệ cùng Lê Thị Hảo xung phong vượt sông Thạch Hãn đưa bộ đội vào Thành Cổ. Ai cũng cản, bởi lúc bấy giờ qua sông thật khó khăn, pháo địch dội tơi bời trên mặt sông, vào Thành Cổ lại càng ác liệt chắc khó mà trở về được. Trong chuyến vượt sông dó có phóng viên chiến trường Đoàn Công Tính.

O Lệ kể: "Qua sông có nghĩa là cầm chắc cái chết, có thể không bao giờ còn về được nữa, chú nhà báo hỏi lại tui và chị Hảo một lần nữa để xác định tư tưởng "có quyết tâm đi không", cả  hai nói "Đi, nếu chết thì ở mô mà không chết". Rứa là đi. 12 giờ đêm rồi mà chưa qua được sông, chú nhà báo nóng ruột lắm. Chú ấy quyết định vượt sông. Tui nghe người chỉ huy một đơn vị bộ đội mang phiên hiệu 312 đang vượt sông cùng mình ra lệnh " bằng mọi gia phải đưa hai nữ du kích cùng đồng chí phóng viên sang được bờ bên kia". Tui thấy thương quá, lại càng quyết tâm hơn. Vừa đặt chân xuống nước là pháo địch nó xả cấp tập, tưởng chừng như trùm kín cả. Vậy mà rồi cũng qua được. Qua sông, đến hầm chỉ huy trung tâm, đợi trời sáng. Sáng hôm sau, nhảy lên khỏi hầm là bọn tui bắt đầu chạy, tui  và Hảo chạy trước, bộ đội chạy sau, đến những điểm có thể chọn làm công sự được thì từng tiểu đội bộ đội dừng lại, còn bọn tui lại chạy tiếp. Chỉ có chạy, chạy đến mất dép không biết, pháo nó chụp ghê thế không chạy thì chỉ có nước chết thôi. Rồi o cười, chỉ tay vào tấm ảnh o cùng đồng đội đứng trước mảng tường nham nhở còn sót lại của Thành Cổ, chỉ vào đôi chân chỉ còn một chiếc dép của mình.

Chiến đấu và phục vụ chiến đấu- đó là cụm từ người ta dành cho những nữ du kích chiến trường Thành Cổ. Tìm kiếm thương binh, vác đạn, canh gác và… làm tất cả những việc gì các chị có thể làm được lúc bấy giờ.

Nhà báo Đoàn Công Tính nói vui rằng để " trả ơn" cho hai o du kích dũng cảm đã mở đường đưa ông vào Thành Cổ nên ông đã bấm cho họ mấy kiểu ảnh ở chân tường Thành Cổ  đổ nát tan hoang, trong khi trên đầu đạn vẫn rít nhưng họ vãn nở những nụ cười thật tươi và "lại hồn nhiên lao vào khói bom để tìm kiếm thương binh".

"Khi vượt sông qua bên nớ, bom đạn là rứa, pháo chùm, pháo bầy, pháo sáng, không biết răng mà hắn chừa tui ra. Với lại nếu ai cũng sợ thì làm răng ta thắng nổi". O Lệ cười mà khóe mắt rưng rưng, O nhớ lúc đó o còn chưa hiểu vì sao chú nhà báo lại phải vào tận Thành Cổ để chụp ảnh. Phóng viên Đòan Công Tính đã giảng giải cho Lệ hiểu và o chỉ có một yêu cầu nhỏ thôi là "nếu tất cả còn sống thì khi về Hà Nội chú nhớ phóng cho cháu một tấm ảnh thiệt to để làm kỷ niệm về thời thanh niên sôi nổi của cháu". Và bây giờ họ đã gặp nhau, rất nhiều lần và lần nào cũng nghẹn ngào, cũng vui. O Lệ nhìn những tấm ảnh và thấy tuổi thanh xuân của mình trong đó cùng những dấu tích của 81 ngày đêm bão lửa.

Đến nhà o Lệ vào một buổi chiều, o Lệ đang ngồi bên bếp lửa. Mùi men rượu gạo ủ kỹ thơm lừng. Người nữ du kích năm xưa sau quãng thời gian làm công nhân xí nghiệp bánh kẹo Đông Hà bây giờ nghỉ chế độ 176. Để bươn chải thêm cho cuộc sống gia đình, o làm thêm nghề nấu rượu.

Trên tường nhà treo đầy những tấm hình kỷ niệm thời con gái xông pha đạn lửa của o Lệ. Này là ảnh o Lệ chụp cùng các nữ du kích trong những phút giây thanh bình hiếm hoi thời chiến. Kia là ảnh o Lệ tay  bắt mặt mừng gặp lại đồng đội sau ngày giải phóng. Nhưng có lẽ những tấm ảnh o du kích Phan Thị Lệ được phóng viên chiến trường Đoàn Công Tính chụp tại Thành Cổ là gây ấn tượng mạnh mẽ nhất. Người nữ du kích bé nhỏ có nụ cười thật tươi, thật hồn hậu đang đeo băng tuần ra trên những con đường ngổn ngang gạch đá, bom đạn của Thành Cổ hay hình ảnh o Lệ chỉ còn 1 chiếc dép dười chân đứng trước bức tường còn sót lại duy nhất của Thành Cổ sau những ngày đêm giao tranh ác liệt mới thấy hết sự dũng mãnh, phi thường của những người phụ nữ thời chiến như o Lệ.

Người con gái hồn nhiên, gan góc khi xưa bây giờ là một phụ nữ luống tuổi, khóe miệng vẫn luôn cười nhưng đôi mắt đang trĩu nặng âu lo với cuộc mưu sinh. Khi được  về chế độ, công trạng , o cười, chiến tranh thì mình tham gia vậy thôi chứ có nghĩ chi đến chính sách, chế độ. Hòa bình là sướng rồi. Cái giá phải trả cho chiến tranh của chúng ta quá đắt nên chữ Hòa Bình luôn phải viết hoa.

O lảng tránh những câu hỏi về thu nhập hay mức sống của gia đình. O háo hức khi nói về ngày lễ Chiến Thắng, o về quê ở Triệu Thường bên dòng Thạch Hãn, ở đó năm nào cũng vậy, cứ vào dịp 30-4, ngày lễ Chiến Thắng, bạn bè o một thuở lại sum vầy để nhớ về một thời hoa lửa đã qua.

. Theo báo Quảng Trị