Trà Khúc, con sông dài nhất Quảng Ngãi có nhiều loài cá ngon sinh sống. Phía thượng nguồn có cá Niêng. Vùng hạ lưu có cá Thài bai, cá hanh, cá đối... đặc biệt là cá bống.Món cá bống kho tiêu từ lâu đã trở thành đặc sản của đất này. Ca dao Quảng Ngãi có những câu thật ý nhị: "Phải đâu chàng nói mà xiêu. Tại con cá bống tại niêu nước chè". Nhưng không phải loại cá bống nào kho tiêu cũng trở thành... đặc sản. Cá bống găm con to thịt dai hay cá bống kèn (bống nhọn) kho tiêu không thật ngon. Chỉ có cá bống cát mình tròn, đầu nhỏ, có màu vàng nhật đến vàng ươm kho tiêu là ngon nhất.
 |
Một khúc sông Trà
|
Chẳng biết có phải do bùn cát, nguồn nước và các dạng phiêu sinh vật ở sông Trà hay không mà cá bống ở đây thịt rất thơm và nếu kho tiêu đúng cách có vị rất riêng không lẫn với cá sống nơi khác được.
Ngày trước cá bống sông Trà là món ăn dân dã. Chị em trong thời gian "ở cữ" thường ăn cơm gạo trắng với món này cho chắc ruột.
Thời cơ chế thị trường, khi cào cào, châu chấu, rắn rết lên hương, trở thành món nhậu được ưa chuộng thì cá bống sông Trà cũng thoát khỏi thân phận hẩm hiu để có mặt ở các quán ăn, nhà hàng, siêu thị. Món cá bống kho tiêu đựng trong các hủ nhựa có trọng lượng 250g, 500g theo các chuyến bay, ô tô, tàu lửa đến với mọi miền mang theo chút hương vị đậm đà của sông nước miền Ấn - Trà.
Cá bống kho tiêu được nhiều nơi, nhiều người ưa chuộng là niềm vui đối với những gia đình chuyên làm nghề khai thác cá bống trên sông Trà và cả những cơ sở "ăn nên làm ra" nhờ bán món đặc sản cá bống. Thế nhưng, sau niềm vui là nỗi lo nguồn cá bống mỗi ngày một cạn kiệt.
Nước sông Trà từ ngày có đập Thạch Nham rất cạn về mùa nắng, nhất là đoạn có cá bống ngon từ Tịnh Hà đến Tịnh Long (huyện Sơn Tịnh). Nguồn nước lại bị ô nhiễm do chất thải của các nhà máy và tình trạng khai thác quá mức đã làm cho cá bống sông Trà dần dần trở thành của hiếm. Cá bống cát 1 kg còn sống có khi đến hơn 80.000 đồng nhưng không phải dễ mua.
Chính vì do nguồn cá bống cát sông Trà ngày càng ít không đủ cho thị trường tiêu thụ nên một số người có "sáng kiến" lấy cá bống Quảng Nam thay cho cá bống sông Trà Quảng Ngãi.
 |
|
Chiều sông Trà (ảnh: vietnamnet)
|
Dân chuyên làm cá bống (chủ yếu ở huyện Sơn Tịnh) rủ nhau ra Quảng Nam thuê ghe của dân địa phương sống ven các dòng sông và hồ Phú Ninh để khai thác cá bống mang về Quảng Ngãi bán cho các cơ sở, quán ăn, nhà hàng chế biến món cá bống kho tiêu. Người dân Quảng Nam vốn không quen khai thác cá bống nên họ cũng chẳng cạnh tranh hoặc ì xèo để làm gì. Thế là một số nơi như quán ăn VN trên đường Hùng Vương, quán C.G ở đường Quang Trung - Thành phố Quảng Ngãi bán món cá bống kho tiêu có bao bì, nhãn hiệu là cá bống sông Trà nhưng thực chất là cá bống Quảng Ngãi trộn lẫn với cá bống Quảng Nam hoặc chỉ toàn là cá bống Quảng Nam. Đây cũng là một kiểu "hồn Trương Ba da Hàng Thịt" rất khó biết, chỉ những ai nghiện món cá bống kho tiêu mới phát hiện được.
Chị bạn tôi là người biết làm món cá bống kho tiêu đúng cách. Nghĩa là, cá bống kho phải cong hình lưng tôm, có vị mặn của mắm, vị cay của tiêu, mùi thơm dịu của thịt cá chứ tuyệt nhiên không có vị ngọt của đường hay bột ngọt đã vỡ lòng cho tôi về điều này: Con cá bống cát sông Trà thân mập tròn, thịt thơm, cá màu vàng đẹp khác với cá bống Quảng Nam mình rỗ hoa hoặc xám đen, thân lép, thịt bở không dai nên kho tiêu kiểu gì cũng không ngon bằng cá bống sông Trà. Người sành điệu chỉ cần ăn một miếng là biết, còn không thì... cá bống nào mà chả là cá bống!
Cá bống khai thác ở các sông, hồ Quảng Nam đem về Quảng Ngãi bán giá rất bèo, chỉ 30.000 - 40.000đ/kg. Các quán cơm, cơ sở chế biến đem kho tiêu trộn lẫn với cá bống sông Trà hoặc kho riêng rồi vào bao bì có sẵn bán cho người tiêu dùng. Người khai thác kiếm được chút ít, người bán thì lãi to bởi một hủ cá bống kho tiêu 250g thường được bán với giá từ 45.000 - 50.000đ, chỉ tội cho người tiêu dùng, nhất là người Quảng Ngãi xa quê muốn thưởng thức một chút hương vị quê nhà và thương cho con cá bống sông Trà vì ai nên nỗi...
. Theo báo Quảng Ngãi | 
