Thiên nhiên Cù Lao Chàm. (Ảnh: VNN)

Mỹ có đến 40 điểm được UNESCO công nhận là khu Dự trữ sinh quyển (DTSQ) thế giới. Nước láng giềng Trung Quốc cũng có đến 24 khu. Từ năm 2000 đến nay, Việt Nam đã có 4 nơi được công nhận và một số nơi đang xây dựng đề án như mũi Cà Mau. Hiện Cù lao Chàm- Hội An đang được đề cử trở thành khu DTSQ và sẽ trình UNESCO thẩm định thời gian tới. Nếu được chấp thuận, đây sẽ là sự kết nối giữa di sản văn hóa và thiên nhiên thế giới đầu tiên không chỉ của Việt Nam mà cả khu vực Đông Nam Á.

Nói đến khu DTSQ, Việt Nam vô cùng tự hào có nhiều nơi đã được công nhận như khu DTSQ Cần Giờ, Cát Tiên, Kiên Giang, ven biển đồng bằng sông Hồng. Mới đây có khu DTSQ tây Nghệ An cũng đã được phê duyệt. Những điểm trên đều có “vốn” quý như tê giác một sừng, sao la, voọc tiêu hóa cả lá độc, cò thìa…và hệ sinh thái đa dạng được bảo tồn để cung cấp nguồn gene cho thế giới. Qua khảo sát và nghiên cứu tại Cù lao Chàm, theo Giáo sư Nguyễn Hoàng Trí, Tổng Thư ký Ủy ban quốc gia chương trình Con người và Sinh quyển Việt Nam (MAB Việt Nam) nhận định khu bảo tồn biển Cù lao Chàm có hệ sinh thái và đa dạng sinh học rất phong phú. Nơi đây, có các rạn san hô phân bố rộng trên các vùng nước; các thảm cỏ biển, thảm rong biển… và vô số đàn cá. Tính riêng khu hệ động thực vật quan trọng thì có đến 261 loài san hô, 47 loài rong biển, 4 loài cỏ biển, 66 loài thân mềm, 4 loài tôm hùm, 16 loài da gai và khoảng 200 loài cá rạn san hô thuộc 85 giống. Bên cạnh đó còn có các giá trị về địa chất, khảo cổ và văn hóa. Tuy nhiên, Cù lao Chàm có diện tích hẹp, so với nhiều tiêu chí để xây dựng thành khu DTSQ thế giới thì chưa đáp ứng được nhưng khi kết nối với di sản văn hóa thế giới Hội An, đây là điều tuyệt vời nhất. Theo UNESCO, khu DTSQ thế giới với nhiệm vụ không chỉ bảo tồn mà vượt lên trên là sự hài hòa giữa thiên nhiên, phát triển bền vững và không gian văn hóa giàu bản sắc. Chính vì thế, tại hội thảo về xây dựng hồ sơ đề cử diễn ra sáng 7.9 ở Hội An, Ủy ban Quốc gia UNESCO Việt Nam và MAB Việt Nam đã đưa ra 2 phương án: đề cử 1 với tên gọi Khu DTSQ Cù lao Chàm- Hội An và phương án 2 là gồm nhiều vùng phụ cận, có cả huyện Duy Xuyên và Điện Bàn. Hầu hết các địa phương đều đồng thuận với phương án 1 vì mang tính khả thi cao trong giai đoạn này và UBND tỉnh Quảng Nam cũng chọn phương án này. Hiện Cù lao Chàm và phố cổ Hội An đều đã có cơ chế quản lý. Việc kết hợp hài hòa hai điểm này thành một khu “đặc biệt” chỉ còn phụ thuộc vào hành động con người. Một điều thú vị hơn là khu này có thể kết nối với rừng ngập mặn gần 20 ha ở Cửa Đại (Hội An) khiến cho sự phát triển thêm nhiều lợi thế, vững chắc. Ông Nguyễn Kinh Tài, Tổng Thư ký Ủy ban Quốc gia UNESCO Việt Nam cho rằng cần chủ động tích cực thể hiện trên nhiều mặt và Việt Nam sẽ áp dụng nhiều ý tưởng mới vào dự án này để phát huy nhiều lợi thế, không chỉ làm kinh nghiệm cho Việt Nam mà cả thế giới.

Điều quan trọng nhất mà đoàn chuyên gia trao đổi chính quyền tỉnh Quảng Nam cũng như thị xã Hội An chính là nhận ra vấn đề là được gì, mất gì và trách nhiệm như thế nào khi được cộng nhận là khu DTSQ. Sự đòi hỏi cao trong quản lý và huy động sức dân trong bảo tồn, phát triển bền vững và cần xác định yếu tố con người trong giữ gìn di sản là quan trọng nhất. Cơ hội và thách thức đều song hành không nhỏ nhưng đây cũng là nhiệm vụ to lớn mang ý nghĩa với cả thế giới. Theo ông Trần Minh Cả, Phó chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam thì sẽ đẩy nhanh tốc độ xây dựng hồ sơ bởi đây là cơ hội lớn cho Quảng Nam về phát triển nhiều mặt. Trong tương lai sẽ xây dựng mở rộng đến các vùng lân cận, mà đặc biệt là đối với lưu vực sông Thu Bồn.

Các chuyên gia khoa học đang rất phấn khởi, hy vọng Hội An sẽ ghi thêm tên mình vào các địa phương có khu DTSQ và mang theo cả sự đặc biệt đầu tiên của một vùng đất có hai di sản thế giới. Đây cũng là mong ước của chính quyền và nhân dân Quảng Nam về nỗ lực bảo tồn và phát huy nhiều giá trị di sản đáng tự hào.

. Theo báo Công an TP Đà Nẵng