Sau hơn 10 năm kể từ ngày Khu kinh tế Dung Quất được thành lập, Nhà nước đã đầu tư vào đây khoảng 2 ngàn tỷ đồng để xây dựng cơ sở hạ tầng, phục vụ cho các dự án đã và đang triển khai tại đây. Tuy nhiên, sự đầu tư ồ ạt vào Dung Quất từ hai năm qua đã làm cho cơ sở hạ tầng được xây dựng suốt 10 năm ấy quá tải. Chiếc áo hạ tầng đã trở nên quá chật đối với người khổng lồ Dung Quất hiện nay. Các nhà đầu tư bắt đầu ngán ngẩm với việc hạ tầng không đáp ứng được nhu cầu của họ. Đây có lẽ là “bài học” chung cho các KCN ở miền Trung hiện nay.
 |
|
Cảng biển Dung Quất chỉ dành riêng cho tập kết vật tư Nhà máy lọc dầu, gây khó khăn cho các doanh nghiệp có hàng xuất khẩu qua cảng. (Ảnh: TĐ)
| Tám năm chờ đợi
Năm 1998, Chính phủ phát lệnh khởi công xây dựng Nhà máy lọc dầu Dung Quất. Suốt tám năm sau đó là những cuộc tranh cãi triền miên xoay quanh việc có nên tiếp tục triển khai dự án này tại Dung Quất không? Cộng vào đó là Liên doanh Vietross (Viẹt Nam-Liên bang Nga) liên tục phập phù, luôn đứng bên bờ của một cuộc giải thể vì hình thức liên doanh 50-50 nên không ai chịu nghe ai mỗi khi có những bất đồng. Cuối cùng rồi cuộc hôn nhân Nga-Việt của Nhà máy lọc dầu Dung Quất ấy cũng phải chia tay. Vì đây là dự án lọc dầu đầu tiên của đất nước nên Dung Quất đã tiếp nhận một nguồn vốn khổng lồ để đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng. Cả một vùng cát trắng bời bời bỗng chốc bừng thức với hàng chục km đường thảm nhựa phẳng phiu, với hệ thống nước sạch, điện thoại, điện thắp sáng kéo về tận hang cùng ngõ hẻm. Rồi trạm phát thanh truyền hình, rồi bệnh viện, rồi khu đô thị mới Vạn Tường được xây dựng cấp tập. Đang đà ngon trớn, bỗng dự án lọc dầu chững lại khiến mọi công tác triển khai cũng đứng bánh theo. Ban Quản lý Khu kinh tế Dung Quất đã xoay đủ kiểu để tìm nguồn vốn đầu tư tiếp vào Dung Quất nhưng vấp phải một cản ngại lớn: Đầu tư hạ tầng để làm gì khi dự án lọc dầu vẫn còn lình xình chưa dứt khoát? Phải nói thẳng ra rằng, nếu không có lọc dầu, Dung Quất là con số không tròn trĩnh! Tám năm chờ đợi dự án lọc dầu triển khai nên cơ sở hạ tầng tại Dung Quất không có gì khác ngoài một số con đường trải nhựa và một vài công trình dân sinh. Ngay cả dự án phục vụ cho dự án lọc dầu như cảng biển cũng triển khai hết sức nhỏ giọt.
Trong hàng loạt các công trình triển khai tại Dung Quất để “chờ” lọc dầu ấy, có cái rất cần phải được đầu tư để xây dựng bài bản như hệ thống cấp nước, hệ thống giao thông thì lại không (hoặc chưa ) làm, cái chưa thực sự cần thì xây rất to như Trạm truyền thanh-truyền hình, khu văn hóa, bệnh viện.
 |
|
Thiết bị siêu trường siêu trọng của NMLD Dung Quất phải vận chuyển qua cầu tạm sông Đầm. (Ảnh: TĐ)
| Vắt chân lên cổ mà chạy
Năm 2005, Quốc hội thông qua về việc tiếp tục triển khai dự án lọc dầu tại Dung Quất, đầu năm 2006 khởi công lại thì cũng là lúc các nhà quản lý ở Dung Quất và tỉnh Quảng Ngãi vắt chân lên cổ mà chạy. Hai công trình tiêu biểu cho việc “chạy không kịp” này là tuyến đường Bình Long-Dung Quất, vốn gần 200 tỷ, mở rộng ra để Nhà máy lọc dầu Dung Quất vận chuyển thiết bị siêu trường siêu trọng về nhà máy. Bên nhà thầu Technip ra kỳ hạn cuối cùng là đầu năm 2007 họ sẽ chuyển thiết bị siêu trường siêu trọng đầu tiên về nhà máy nhưng đến đầu năm 2007, công tác đền bù giải hóng mặt bằng để mở rộng đường vẫn chưa xong. Nhà thầu buộc phải làm cầu tạm qua sông Đầm vì thiết bị ngót một nghìn tấn ấy mà qua cầu Sông Đầm thì chắc là sập! Từ cảng Dung Quất về nhà máy chỉ 8km nhưng nhà thầu phải vận chuyển mấy ngày liền cho một thiết bị vì đường đang thi công, ngổn ngang cát đá. Đường đã không đáp ứng cho việc vận chuyển mà còn gây cản trở nữa. Không biết khi nhà máy hoàn thành, nhà thầu Technip sẽ “tính sổ” thế nào về sự gây cản trở này. Chắc chắc là họ sẽ không “tha” cho việc gây ách tắc này đâu. Hiện tại, toàn bộ thiết bị siêu trường siêu trọng đã chuyển về nhà máy lọc dầu nhưng con đường 8 km từ cảng về nhà máy thì vẫn chưa xong! Một hạng mục công trình dễ thấy nữa là cảng biển. Cũng do không biết dự án lọc dầu có tiếp tục triển khai nữa hay không nên chẳng ai chịu đầu tư xây cảng ngoài cảng Dung Quất hiện tại dành riêng cho việc tập kết vật tư phục vụ dự án lọc dầu. Những năm nhà máy nằm chờ, cảng này được trưng dụng làm cảng thương mại, giờ chỉ chuyên dùng cho dự án lọc dầu nên rất nhiều nhà doanh nghiệp mếu máo vì không thể chuyển hàng hóa của doanh nghiệp qua cảng này được mỗi khi có tàu chở vật tư cho nhà máy về đỗ trong cảng. Để gỡ bí cho doanh nghiệp, tỉnh Quảng Ngãi vội vã kêu gọi các nhà đầu tư nhảy vô làm cảng. Một cảng biển mới đang thi công tại Dung Quất nhưng không biết đến khi nào thì xong để đáp ứng nhu cầu vận chuyển bằng đường biển của nhiều doanh nghiệp có nhà máy sản xuất tại đây.
Tương tự như chuyện xây cảng, nếu không có một doanh nghiệp tư nhân lĩnh ấn tiên phong đứng ra xây một lúc gần 70 biệt thự cao cấp và 300 phòng ở đầy đủ tiện nghi thì không biết lấy đâu ra nhà cho các kỹ sư và công nhân bậc cao của nhà thầu Technip ở để thi công Nhà máy lọc dầu! Cũng tương tự như thế, một nhà máy nước mang tên Dung Quất, đầu tư 50 tỷ đồng, công suất 15.000 mét khối/ ngày đã “nhỏ giọt” suốt 10 năm, lỗ trắng mắt, giờ các nhà máy mọc lên như nấm sau mưa ở Dung Quất thì 15 ngàn mét khối nước kia cũng chỉ cung cấp vừa đủ cho một nhà máy hạng trung bình mà thôi.
Chỗ cần đầu tư thì lại bỏ trống hoặc bôi ra rồi để đó, nơi chưa cần thì lại xây cho thật to, gây lãng phí lớn cho ngân sách. Một cuộc chạy đua xây dựng cơ sở hạ tầng để đáp ứng với việc đầu tư ồ ạt vào Dung Quất đã và đang bắt đầu. Kẻ đuối sức đang nghiêng về các nhà quản lý ở Dung Quất.
| 
